Τι μπορεί να εξυπηρετεί ο «γλυκασμός» της σύγχρονης ή πρόσφατης Ιστορίας στη σχολική παιδεία;

                                                                        του Φ Κ. Βώρου

Πρόσφατες αντιδικίες για κάποια σχολικά βιβλία (κατά  τα τελευταία δυο σχολικά έτη) έφεραν στο προσκήνιο των συζητήσεων το θέμα αυτό. Όταν λ.χ. μαίνονταν  οι επικριτές  ενός βιβλίου της σύγχρονης Ιστορίας μας (προοριζόμενου  για την Στ΄ τάξη του Δημοτικού Σχολείου) για το ότι οι συγγραφείς του δεν είχαν αφηγηθεί τα τραγικά γεγονότα της καταστροφής της Σμύρνης (Αύγ.  1922) με ανάλογη  γλωσσική έκφραση, τραγική, ειπώθηκε ότι οι συγγραφείς είχαν ακολουθήσει «σύγχρονη παιδαγωγική αντίληψη του καιρού μας», που υποδεικνύει άμβλυνση των παθών ειδικά στην παρουσίαση της σύγχρονης Ιστορίας.

Λίγο αργότερα, προωθώντας για δημοσίευση 3-4  άρθρα για ποικίλα ατοπήματα σε άλλο βιβλίο  Ιστορίας του Νεότερου και Σύγχρονου Κόσμου (Γ΄ Λυκείου)[1] και  κοινοποιώντας τα κείμενά μου στην πολιτική ηγεσία,  έλαβα μία ευγενική απάντηση - επιστολή, που με πληροφορούσε ότι : στα σχολικά βιβλία Ιστορίας  «αποφεύγουμε  την ανακίνηση των παθών» (αυτό το αξίωμα ως γνωμοδότηση αρμοδίου γνωμοδοτικού οργάνου, εικάζω του Π.Ι.)[2]. Ξαφνιάστηκα από το αποτέλεσμα αυτό της επιπολαιότητάς μου ή της αντίστοιχης παρανόησης του γνωμοδοτικού οργάνου. Και σπεύδω να διευκρινίσω τα παρανοημένα, με την ελπίδα ότι θα διαφυλάξουμε την ιστορική παιδεία στο σωστό δρόμο. Συγκεκριμένα:

α΄. Τα πάθη δεν αναβιώνουν από την ανάμνηση της τραγωδίας[3], αλλά από τον τρόπο της  παρουσίασής της, ενδεχόμενα από τη  μονομέρεια της αφήγησης, που πληγώνει την  αδικούμενη πλευρά, η οποία και εξεγείρεται, προκαλείται σε παθιασμένη αντίδραση.

β΄.  Από τα χρόνια τα παλιά ο Πολύβιος είχε διατυπώσει την άποψη ότι: «Καλλίστην παιδείαν ηγητέον την  εκ της πραγματικής Ιστορίας περιγιγνομένην εμπειρίαν∙ μόνη γαρ αύτη...χωρίς κινδύνου από παντός καιρού και περιστάσεως κριτάς αληθινούς αποτελεί του βελτίονος» (=Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι η πιο φρόνιμη παιδεία προκύπτει από τη σπουδή / εμπειρία της πραγματικής / αληθινής ιστορίας, γιατί μόνη αυτή η παιδεία - χωρίς κίνδυνο παρανόησης από μεταβαλλόμενες περιστάσεις ζωής - αποτελεί κριτήριο αλάθητο για τις  πιο σωστές κρίσεις / αποφάσεις).

γ΄. Συγκεκριμένο δείγμα πιθανής διολίσθησης της σημερινής διδασκαλίας σε αναρρίπιση  παθών: στο τελευταίο σχολικό βιβλίο που μνημόνευσα (Ιστορία  του Νεότερου και Σύγχρονου Κόσμου, σελ. 136 της έκδοσης του 2006-2007) οι συγγραφείς έχουν  γράψει: « Η απελευθέρωση της Αθήνας στις 12 Οκτωβρίου 1944 συνοδεύτηκε από ενδοκυβερνητικές διαφωνίες και τελικά παραίτηση των εαμικών υπουργών, με αποτέλεσμα  να συγκρουστούν τον Δεκέμβριο του 1944 στην καρδιά της πρωτεύουσας οι φιλοκυβερνητικές δυνάμεις - μικρό τμήμα  του ελληνικού στρατού, χωροφυλακή και το βρετανικό εκστρατευτικό σώμα - με τις δυνάμεις του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ».

Ποια εντύπωση αποκομίζει ο έφηβος του καιρού μας από την ανάγνωση των 5 στίχων; Ότι η παραίτηση των εαμικών  υπουργών οδήγησε στα Δεκεμβριανά!! Δε θυμήθηκαν οι συγγραφείς του βιβλίου τίποτα:

·         Για  άφιξη  βρετανικού εκστρατευτικού σώματος, όταν πια οι Γερμανοί είχαν φύγει;...(ουσιαστικά οι Βρετανοί ήρθαν το φθινόπωρο του 1944 όχι ως ελευθερωτές, αλλά ως επιτηρητές της μεταπολεμικής πορείας της χώρας μας).

·         Για ανάθεση της αρχιστρατηγίας όλων των ελληνικών δυνάμεων στον Σκόμπυ!

·         Για ειρηνικό συλλαλητήριο των Αντιστασιακών (στις 3-12-1944), που αντιμετωπίστηκε με πυροβολισμούς εναντίον αόπλων;  με 15 και πλέον νεκρούς στην πλατεία Συντάγματος;

·         Για αξιοποίηση αντιεαμικών δυνάμεων, που λέγονταν Χίτες και Ταγματασφαλίτες ή γερμανοτσολιάδες;[4] Και προσφέρουν αφήγηση που ενοχοποιεί  στη συνείδηση των εφήβων τους εαμικούς  υπουργούς, όπως : Αλ.  Σβώλο, ΄Αγγελο Αγγελόπουλο, Γιάννη Ζεύγο, Μιλτιάδη Πορφυρογένη, Ν.Ασκούτση, Ηλία Τσιριμώκο;

Έτσι υποχρεώνουν τον έντιμο εκπαιδευτικό  να θυμηθεί  και να διδάξει ό,τι αφηγείται ο στρατηγός Σπαής, υφυπουργός Στρατιωτικών  (το Δεκ. 1944), που βεβαιώνει ότι αξιοποίησαν στη σύγκρουση εναντίον του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ 12.000 ταγματασφαλίτες, με εισήγηση των ΄Αγγλων!!

Οι ίδιοι  προσφέροντας προσωπογραφία του Μεταξά στη σελ. 107 δίνουν τα ακόλουθα βιογραφικά στοιχεία πλανημένου στα νιάτα του αλλά έπειτα αγίου γράφοντας : «..επέβαλε δικτατορικό καθεστώς την 4^η Αυγούστου 1936 επηρεασμένος από τα φασιστικά καθεστώτα και με τη συναίνεση του βασιλιά Γεωργίου Β΄. ...προσέδεσε την  Ελλάδα στο άρμα της φιλοαγγλικής πολιτικής και ηγήθηκε της ελληνικής αντίστασης στην  ιταλική εισβολή έως το θάνατό του,  τον Ιανουάριο του 1941». Δεν   έτυχε οι συγγραφείς του σχολικού βιβλίου να έχουν δει μελέτες του Γιάννη Κολιόπουλου (από τη διδακτορική διατριβή του και ύστερα), από τις οποίες προκύπτει  ότι:

·         Ουσιαστικά η αγγλόφιλη πολιτική στην Ελλάδα είχε διαμορφωθεί από τον καιρό της παλινόρθωσης του αγγλόφιλου Γεωργίου Β΄(το 1935)[5];

·         Ότι ο Μεταξάς  προωθήθηκε στην Αντιπροεδρία της Κυβέρνησης και την Πρωθυπουργία από εύνοια του Γεωργίου Β΄(του οποίου ήταν λοχαγός στο στρατό);

·         Ότι ο Μεταξάς ήταν τυφλά αφοσιωμένος στη βασιλική οικογένεια (σύμφωνα με ομολογία  του στο Ημερολόγιό του;  (« Είμαι στρατιώτης και ευγενής και θέτω εις την υπηρεσίαν του Βασιλέως μου το ξίφος μου...Μου είναι αδιάφορον αν ο Βασιλεύς είναι καλός ή κακός, επιβλαβής ή ωφέλιμος∙ δεν εξετάζω αν αι πράξεις του προξενούν καλόν ή κακόν εις το έθνος∙ τον ακολουθώ τυφλώς εις ό, τι θέλει∙ η θέλησίς του είναι δι' εμέ νόμος.», τόμος 2, σελ. 461).[6]

Μήπως ο Μεταξάς αρθρογραφούσε  κατά του Κοινοβουλευτισμού από το Γενάρη του 1933; Και μήπως το «ηγήθηκε της ελληνικής αντίστασης...» οδηγεί μοιραία σε σύγχυση με την «Εθνική Αντίσταση» (1941-44); Μήπως έτσι προκαλούμε μαζί με τη σύγχυση  οργή και αγανάκτηση ή αδιαφορία για την Ιστορία; (Τι απ' αυτά μπορεί να θεωρηθεί εποικοδομητικό για τη διαμόρφωση συνείδησης);  

Δεν έχουν ακόμη πειστεί από τα λόγια του  Πολύβιου που παραθέσαμε πιο πάνω; Δεν έχουν συναντήσει νεότερο στοχαστή των αρχών του 19^ου αι. , που θέτει ως πρώτο όρο ορθής ιστοριογραφίας την απάντηση  για κάθε γεγονός  «wie es eigentlich gewesen war»? (πώς ακριβώς είχε συντελεστεί το γεγονός); Σε τέτοιο επιστημονικό αίτημα είναι επιτρεπτή ή ανεκτή απάντηση άλλη  εκτός από την αλήθεια, την πραγματικότητα την ιστορική, γλυκιά ή πικρή; Τη γλυκιά εικόνα οι άνθρωποι την αποδέχονται και τη μιμούνται, από την πικρή απωθούνται, την αποφεύγουν. Υπάρχει πιο χρήσιμη εμπειρία για την ανθρώπινη  πορεία από την πραγματική, αληθινή Ιστορία;

Επίλογος:

Από την πλευρά μου επιθυμώ να διευκρινίσω:

·         Η θέση του Πολύβιου είναι, νομίζω, η μόνη σωστή, όχι απλά η πιο σωστή. Ενισχύεται και με την άποψη του Θουκυδίδη ότι «χαλεπόν ευρείν την αλήθειαν».

·         Η ανάλυση και των πιο τραγικών στιγμών απαιτεί περισσότερη προσοχή, αντικειμενικότητα, δικαιοκρισία, ώστε ο ακροατής ή αναγνώστης να πείθεται να εκτιμά πιο πολύ την αλήθεια παρά την εμμονή στις προσωπικές πεποιθήσεις ή μονομέρειες.

·         Τότε η ιστορική παιδεία εγκλείει περισσή πιθανότητα να οδηγεί τους ανθρώπους σε σύνεση μάλλον παρά μισαλλοδοξία. Νομίζω σ' αυτή την πορεία συμπορεύεται με ευχαρίστηση και ο εκπαιδευτικός, αντί να ωθείται σε αγανάκτηση για τη μονομέρεια ή απροσεξία στη συγγραφή  του σχολικού εγχειριδίου.

Copyright © 2008 F. K. Voros

url: www.voros.gr     e-mail:  vorou@otenet.gr

Τεχνική/Διαφημιστική Υποστήριξη: www.fora.gr