voros

Ασχολίαστες «αρετές» του επίμαχου βιβλίου Ιστορίας για τα 12χρονα παιδιά

Για τις επιστημονικές και ιδεολογικές «αρετές» του βιβλίου μίλησαν κι έγραψαν πολλοί, ειδικοί και μη. Κι έκαναν πολλές και αξιόλογες επισημάνσεις[1], που υποχρέωσαν και την «αρμόδια» πολιτική ηγεσία (με έκδηλη καθυστέρηση κα δυσφορία) να δεχτεί υπέρ των άτυχων συγγραφέων- ότι αυτοί θα αξιοποιήσουν[2] τις επισημάνσεις για βελτίωση της συγγραφής τους. Και είχε προηγηθεί πολύ ευγενικά φιλοξενημένη στην εφημερίδα «Κ» (1-4-2007) συνέντευξη της υπεύθυνης για τη συγγραφή καθηγήτριας, με τα ακόλουθα αξιοπρόσεκτα στοιχεία: στην ερώτηση του δημοσιογράφου: «θεωρείτε ότι το βιβλίο μπορεί να αφομοιωθεί από τους μαθητές...;» απαντά:

«Δεν θέλουμε να αφομοιωθεί[3] (μαθησιακά η ύλη του βιβλίου[4]). Θέλουμε να υποστηρίξουμε ένα νέο περιβάλλον[5] μάθησης, στο οποίο τα παιδιά μελετούν, αναζητούν, σκέπτονται, συμπεραίνουν και με τον τρόπο αυτό μαθαίνουν ιστορία».

Από την πλευρά μου οφείλω να διευκρινίσω ότι ως εκπαιδευτικός από την αρχή θεώρησα πιο σημαντική μια άλλη επισήμανση[6]: ότι το νέο βιβλίο από παιδαγωγική άποψη δεν είναι διδάξιμο για παιδιά 12/χρονα, που η σκέψη και κρίση και η αφομοιωτική ικανότητά τους κινείται ακόμα στο επίπεδο των συγκεκριμένων εικόνων, καταστάσεων, γεγονότων, εξελίξεων και βρίσκεται μόλις στο ξεκίνημα για ανάβαση στο επίπεδο αφηρημένων εννοιών κα αντίστοιχων εικόνων...εξελίξεων.

.α΄. Με την πρώτη ωριαία διδασκαλία (σελ. 2 του σημερινού βιβλίου) καλούνται ο δάσκαλος να διδάξει και οι μαθητές να μάθουν κάτι για την Αναγέννηση και τον Ουμανισμό[7], την Τυπογραφία, τη Μεταρρύθμιση, τους Προτεστάντες.

Η διδακτική - μαθησιακή περιπέτεια της πρώτης ώρας ολοκληρώνεται με την παράθεση (στην ίδια σελίδα 2) 10 ονομάτων λογίων κα καλλιτεχνών της Αναγέννησης, για τους οποίους οι συγγραφείς περιορίζονται στην παράθεση 20 χρονολογιών γέννησης και θανάτου των 10 λογίων - καλλιτεχνών(...). για να κάνουν τι (δάσκαλος και μαθητές) σε σχέση με αυτούς;

.β΄. Από όσα παραθέσαμε πιο πάνω ως πλαίσια διδακτικής - μαθησιακής υποχρέωσης μιας διδακτικής ώρας (δηλ. 40΄!)διαπιστώνετε, ελπίζω, ότι οι αποδέκτες του σχολικού βιβλίου αντιμετωπίζουν απερίγραπτη υπερφόρτωση διδακτέας ύλης και ότι είναι χρονικά αδύνατη η ενασχόλησή τους με ανάλυση έστω κα ενός γεγονότος (π.χ. της επινόησης της τυπογραφίας)! Τι ακριβώς έγινε; Από ποιον; Πότε; Πού; Πώς; Γιατί; ποιες οι εκτιμήσεις για το επίτευγμα;

Επιμένουμε στην ανάλυση κάποιου συγκεκριμένου γεγονότος κατά την ωριαία (40λεπτη) διδασκαλία, γιατί αυτό αποτελεί αναγκαίο σημείο αναφοράς (ορατό, επισκέψιμο, ερευνήσιμο, αφηγήσιμο), για να δομηθεί η μαθησιακή διαδικασία για 12χρονα παιδιά. Ταυτόχρονα αποτελεί επίκεντρο της ζητούμενης ιστορικής αλήθειας και μαθησιακής / κριτικής / ερμηνευτικής προσέγγισης και άσκησης με ερωτήματα όπως αυτά που προσημειώσαμε και θεωρούμε σκόπιμο να επαναλάβουμε και διευκρινίσουμε:

Πώς (λειτούργησε η σκέψη / δράση των δρώντων);

Γιατί; (με ποια κίνητρα); Ποια ήταν τα αποτελέσματα;

Πώς εκτιμήθηκαν τότε; Αργότερα; [Για γενική καλλιέργεια της κριτικής ικανότητας, της ερμηνευτικής διείσδυσης, του εννοιολογικού εμπλουτισμού, της συλλογιστικής δομής του λόγου].

.γ΄. Και φυσικά είναι πέρα από κάθε προσδοκία ότι κατά τη διάρκεια της 40λεπτης ενασχόλησης μπορούν και όσοι ακόμη είναι πιο σοφοί από τους συγγραφείς δάσκαλοι να ξεπεράσουν τις ατέλειες του βιβλίου για να αναλύσουν:

· Την ανθρώπινη επινοητικότητα για τα ποικίλα επιτεύγματα των εφευρέσεων (π.χ τυπογραφία).

· Την κοινωνική λειτουργία της διαμαρτυρίας σε όλες τις εποχές - κοινωνίες, όπου εκδηλώνονται διαμαρτυρίες από τους υπηκόους και αναγκάζονται οι εξουσίες κάτι να διορθώσουν για να μην ανατραπούν.

· Την ανάλυση και προβολή της έννοιας Προτεστάντης (=Διαμαρτυρόμενος)

.δ΄. Ύστερα από τις επισημάνσεις αυτές αναλογίζομαι ως δάσκαλος αν:

Η διδακτέα ύλη, που έχουν εγγράψει οι συγγραφείς στη σελ. 2 για μια διδακτική ώρα, μπορεί μαθησιακά να προωθηθεί (με τον τρόπο που έλεγε η υπεύθυνη της συγγραφής στη συνέντευξή της) σε 5-6 διδακτικές ώρες των 40΄! (όπου τα παιδιά «μελετούν, αναζητούν, σκέπτονται, συμπεραίνουν και με τον τρόπο αυτό μαθαίνουν ιστορία»)!

Και αναρωτιέμαι ακόμη αν οι συγγραφείς και τα μέλη της Επιτροπής Κρίσης (που διατύπωσαν γνώμη θετική γι’ αυτή τη συγγραφή ως διδάξιμο βιβλίο στο σχολείο)έχουν κάποια εμπειρία από την αγία έδρα της σχολικής αίθουσας, όπου ανέμεναν το βιβλίο να αξιοποιηθεί διδακτικά, έστω και χωρίς την κορυφαία μαθησιακή στιγμή της «αφομοίωσης»!

.ε΄. Με τέτοια δεδομένα ως συγκεκριμένα ατοπήματα για σχολικό βιβλίο απορώ πώς μπορούν οι «αρμόδιοι» σύμβουλοι της πολιτικής ηγεσίας να εισηγούνται δηλώσεις και προσδοκίες[8] ότι οι συγγραφείς μπορούν να διορθώσουν το συγκεκριμένο βιβλίο, ώστε να είναι επιστημονικά αποδεκτό και παιδαγωγικά διδάξιμο με τη νέα δομή / μορφή του («Καθημερινή», 5-4-2007, σελ.4) ως το Σεπτέμβρη. Γιατί εκτός από τις αντικειμενικές αδυναμίες, που είναι τόσες ώστε να οδηγούν σε ξαναγράψιμο[9] του βιβλίου, υπάρχουν και υποκειμενικές αδυναμίες δυσυπέρβλητες, γιατί:

Ή δεν μπορούσε η συγγραφική ομάδα να γράψει διδάξιμο σχολικό βιβλίο (επιστημονικά - παιδαγωγικά άψογο) στην αρχική φάση...

Ή δεν είχε δείξει την αναγκαία προσοχή. Επιπλέον, έχει τώρα υποστεί τέτοια ψυχική δοκιμασία, ώστε θα εργαστεί σε συνθήκες αιχμαλωσίας της σκέψης υπό επιτήρηση, άρα όχι αποδοτικά.

Επίσης, η σαφής πρόβλεψη της πολιτικής ηγεσίας για κάποιες πρόσθετες σελίδες[10] στη νέα συγγραφή θα οδηγήσει μοιραία σε τέτοια έκταση το βιβλίο, που είναι ήδη υπερφορτωμένο, ώστε θα προκύψει νέο βαρύ ατόπημα: δε θα μπορεί να διδαχτεί η πρόσφατη ιστορική πορεία της κοινωνίας μας...Φορτώνεται από τώρα η πολιτική ηγεσία τη βάσιμη επίκριση γι’ αυτή την αβλεψία ή απρονοησία ή συνειδητή επιδίωξη. (Προσωπικά υιοθετώ την αθωότερη εκδοχή που θα ακουστεί).

Το βιβλίο που προωθήθηκε στα σχολεία για το 2006-2007 αποκαλύφθηκε ακατάλληλο για λόγους ποικίλους, με τόσα και τέτοια ατοπήματα, ώστε δε φαίνεται διορθώσιμο, μάλιστα μέσα σε κλίμα αντιδικίας, καχυποψίας, ψυχικού τραυματισμού.

Επαναφέρουμε, λοιπόν, προσωρινά για το 2007-2008 το προηγούμενο βιβλίο. Είναι λίγο παραφορτωμένο, αλλά αναγνώσιμο - διδάξιμο.

Φροντίζουμε άμεσα να επανέλθουμε στο διαγωνισμό, που δεν έχει αποδώσει κατάλληλο βιβλίο. Στο μεταξύ φροντίζουμε για ανασύνθεση ή αντικατάσταση της Επιτροπής Κρίσης (που αποδείχτηκε ανεπαρκής στην κρίση της) με πρόσωπα που να έχουν όλα εμπειρία από διδασκαλία και συγγραφή Ιστορίας. Και κάτι άλλο: ξαναβλέπουμε το Αναλυτικό Πρόγραμμα Ιστορίας για την Στ΄ τάξη του Δημοτικού. Μπορεί λ.χ. να έχει αναφορά στη Γαλλική Επανάσταση (1789-) και στην Ελληνική (1821- ), όχι όμως και στο Διαφωτισμό (εννοιολογικά απρόσιτο για 12χρονα παιδιά). Αρκεί μια παράγραφος με τίτλο: Λόγοι που προκάλεσαν εκείνη ή τούτη την Επανάσταση..

Κλείνω με μια ευχή: όλοι μας να δούμε έναν ορισμό της φρόνησης. Θυμίζω μια διευκρίνιση - ανάλυση που έδωσε ο Δημόκριτος (απόσπ. 2): «Έστι γαρ φρόνησις τα τρία ταύτα: βουλεύεσθαι καλώς, λέγειν αναμαρτήτως και πράττειν α δει». Νομίζω ότι η διαρκής αναζήτηση φρόνησης είναι φρόνηση, ειδικά για όσους ασχολούνται με εκπαιδευτικά ζητήματα.[12]

[Το άρθρο αυτό αφιερώνεται σε όλους τους καλοπροαίρετους υπερασπιστές που καταφάσκουν το βιβλίο χωρίς να έχουν δοκιμάσει τη διδαξιμότητά του στη σχολική αίθουσα Δημοτικού Σχολείου κατά τη διάρκεια του πραγματικού σχολικού χρόνου]

[1] Λογουχάρη όσες περιέχονται στο Υπόμνημα της Ακαδημίας, απαντητικό σε ερώτημα της πολιτικής ηγεσίας (με ποικίλες άλλες συναφείς ειδήσεις στην εφημερίδα «Παρόν» της Κυριακής των Βαΐων και την προηγούμενη και κυρίως την επόμενη Κυριακή (8-4-2007). Επίσης, στο «Πρώτο Θέμα» του Πάσχα. Και στη «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης, σ.44, την ίδια μέρα. Και σύντομα άρθρα στην εφημερίδα «Κ» από συνεργάτες όπως ο Ν. Λυγερός.

[2] Δηλώσεις που δημοσιεύτηκαν π.χ. στις εφημερίδες: «Καθημερινή» (5-4-2007), «Βήμα» (5-4-2007 και 7-8 /4 /2007).

[3] Όσο γνωρίζω αφομοίωση της διδακτέας ύλης θεωρείται η κορυφαία στιγμή της μαθησιακής διαδικασίας. Από αβλεψία (εννοιολογική πλάνη, άγνοια) διατυπώθηκε αυτή η αρνητική επιδίωξη («δε θέλουμε να αφομοιωθεί...»); Αυτή η Μεγάλη Παιδαγωγική Ιδέα;

[4] Δική μου η προσθήκη της φράσης: (μαθησιακά ...βιβλίου).

[5] Το πρόβλημα είναι αν δημιουργούν με το βιβλίο τους τέτοιο μαθησιακό «περιβάλλον» για τα 12χρονα παιδιά!! Αν οικοδομούν με εμπειρία από την αίθουσα διδασκαλίας.

[6] Γραπτό Υπόμνημα προς την Πολιτική ηγεσία , για το οποίο έγγραφο βεβαιωτικό από το ΥΠΕΠΘ, με υπογραφή του Γ.Γ. (αριθμ. Πρωτοκ. 5/149/15309/13-2-2006).Τίτλος του Υπομνήματος: «Δείγμα Ποιότητας - Διδαξιμότητας σχολικού βιβλίου Ιστορίας (για την Στ΄ τάξη του Δημοτικού Σχολείου, για 12/χρονα παιδιά).

[7] Οι συγγραφείς δεν έκριναν παιδαγωγική υποχρέωσή τους να αποδώσουν τον όρο στην ελληνική γλώσσα των παιδιών(= ανθρωπισμός)

[8] «Καθημερινή»,5-4-2007, σελ. 4. Και «Βήμα» , 5-4-2007, σελ. 14.

[9] Όσες αδυναμίες μνημονεύσαμε είναι ενδεικτικές. Θυμίζω και το Υπόμνημα της 11-1-2006 και δυο μνημόνια στο Διαδίκτυο (www.voros.gr ) .

[10] «Βήμα», 5-4-2007 (σελ. 14).

[11] Ως εδώ ασκήθηκε κριτική για τα γενόμενα, όσα γράφτηκαν με χρονικά άτονο ενεστώτα ιστορικό. Από δω και πέρα επιχειρούμε διατύπωση πρότασης. Ανάγκη να δώσουμε τα απαραίτητα στοιχεία ταυτότητας:

Από το 1976 ως το 1997 υπηρεσιακά υπεύθυνος εισηγητής για Προγράμματα- βιβλία Ιστορίας για Γυμνάσιο - Λύκειο κα αντίστοιχη ενημέρωση των διδασκόντων.

Πάνω από 10 χρόνια (1983-93) εισηγητής για τη διδακτική της Ιστορίας (και για τους μετεκπαιδευόμενους εκπαιδευτικούς της Πρωτοβάθμιας, όπου με δίδαξε πολλά το ακροατήριο για την αναγκαία παιδαγωγική ευαισθησία του εκπαιδευτικού της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.

Το 1982 ή 1983 εκπροσώπησα τη χώρα μας σε έκτακτη Γενική Συνέλευση της Unesco για τη διδασκαλία της Ιστορίας, ειδικά (ανάμεσα) σε γειτονικές χώρες. Παρόντες εκεί και οι εκπρόσωποι των Υπουργείων Εξωτερικών των χωρών - μελών. (Προσωπικά θυμάμαι τον τότε εκεί πρεσβευτή μας με ευγνωμοσύνη για τη σύνεσή του).

Το 1983-84 προσθέσαμε σε σχολικό βιβλίο (Γ΄ Λυκείου Κατεύθυνσης) και το κεφάλαιο Μικρασιατικός Πόλεμος (1919- 22), με κριτήρια επιστημονικά γραμμένο...Κριτήρια έρευνας - γραφής: «αναζητούμε την αλήθεια - γράφουμε προσεκτικά με νηφαλιότητα».

Συμμετοχή σε πολλές συναντήσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης (και ειδικότερα της ΝΑ. Ευρώπης) στη Βιένη, στην ΄Αγκυρα, στη Σόφια, στην Οξφόρδη, στη Μαγκαλία (Ρουμανία). Μόνιμα ακούονταν οι αρχές: Οι λαοί σέβονται την Ιστορία τους (και οφείλουν να σέβονται και των γειτόνων τους) με αμοιβαιότητα. Και γράφουν με νηφαλιότητα.

[12] Από την πλευρά μου θυμίζω ένα σχετικό αρθράκι με τον τίτλο: «Τι μπορεί να σημαίνει παιδαγωγική φρόνηση;» Στο Διαδίκτυο: (www.voros.gr )