|
Μερικές επισημάνσεις για
την ενότητα 2:
«Η Ευρώπη ανακαλύπτει τον κόσμο»
Προοίμιο:
Απλά θυμίζουμε ότι το σχολικό βιβλίο για λόγους
ευνόητους είναι ανάγκη να διακρίνεται για:
·
Την
ακρίβεια πληροφοριών,
·
Την
ορθοέπεια (χρήση της πιο σωστής κατά περίπτωση
λέξης),
·
Τη
σαφήνεια των διατυπώσεων,
· Τη
συλλογιστική δομή του λόγου (για να γυμνάζονται
έτσι οι νέοι στη συλλογιστική πορεία της σκέψης -
επικοινωνίας),
· Την
εποπτικότητα του λόγου (με χρήση εικόνων, χαρτών,
σχεδίων), για να διευκολύνεται η κατανόηση του
κειμένου από τα παιδιά - εφήβους.
Επισημάνσεις -
απορίες:
[ Μπορείτε να τις
παρακολουθήσετε πολύ πιο άνετα αν έχετε μπροστά σας τις
αντίστοιχες σελίδες του βιβλίου των μαθητών].
1.
Ο τίτλος που προσημειώσαμε («Η Ευρώπη
ανακαλύπτει τον κόσμο») φαίνεται μάλλον πρόωρη
γλωσσική προσφορά προσωποποίηση γενικευτική) για ενδεκα-
δωδεκάχρονα παιδιά: Δεν «ανακάλυψε η Ευρώπη τον κόσμο»,
αλλά οι ευρωπαίοι θαλασσοπόροι - εξερευνητές,
αναζητώντας πλούτο και ίσως λύτρωση και περιπέτεια,
ανακάλυψαν στεριές και θάλασσες του πλανήτη μας, που δε
γνώριζαν ως τότε. Η περιπέτεια αυτής της ανακάλυψης
συνεχίστηκε αργότερα όταν έφτασαν στην Αυστραλία...
Ενθαρρυντικά στοιχεία γι' αυτούς ήταν: οι αφηγήσεις του
Μάρκο Πόλο (δείτε σχετική πηγή του σχολικού βιβλίου) και
η γνωστή τότε θεωρία - υπόθεση ότι η γη είναι σφαιρική.
2.
Οι Ευρωπαίοι
αναζητούσαν δρόμους θαλάσσιους προς τις χώρες της
Ανατολής, γιατί: « τις φαντάζονταν μυστηριώδεις
και πλούσιες και γιατί οι χερσαίοι δρόμοι προς την
Ανατολή ελέγχονταν από τους Οθωμανούς Τούρκους».
Η παράγραφος αυτή,
κατά βάση ορθή, μένει αινιγματική για τον εντεκάχρονο
μαθητή καθότι αναιτιολόγητη ως προς το «φαντάζονταν».
Γιατί; Αναρωτιέμαι:
Γιατί
οι συγγραφείς εδώ
παρασιωπούν τον Μάρκο Πόλο και τις αφηγήσεις του για
την Ανατολή; Για να κάνουν έκπληξη στην επόμενη σελίδα,
όπου τον παραθέτουν ως πηγή;... Έτσι όμως στερούν από
τα παιδιά την ευκαιρία για συλλογιστικά δομημένο λόγο,
άμεσα κατανοήσιμο.
Γιατί
παραλείπουν ένα
χάρτη της τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που θα
προσέφερε ορατό το εμπόδιο (ελεγχόμενων δρόμων);
3.
Στον 8ο στίχο του κειμένου ο σύνδεσμος και
(«και να αυξήσουν τα πλούτη τους») λογικά δε στέκει,
λογικά ευσταθεί το «για να αυξήσουν τα πλούτη
τους» (διατύπωση σκοπού, σαφής προβολή των
κινήτρων δράσης των εξερευνητών, κινήτρων πλουτισμού).
4. Στο 10ο
στίχο τι σημαίνει για τον 11χρονο μαθητή η φράση «νέες
αντιλήψεις για το σχήμα της γης»; Προφανώς είναι κάτι
αόριστο. Γιατί δε σημειώνουν οι συγγραφείς ότι
πρόκειται για τη συγκεκριμένη θεωρία της
σφαιρικότητας της γης, που τότε κυκλοφορούσε πολύ
και που επέτρεπε να σκέπτονται οι θαλασσοπόροι
ότι , αν έπλεαν όλο δυτικά από το Γιβραλτάρ στον
Ατλαντικό, θα έφταναν στα εδάφη τα ανατολικά που
ονειρεύονταν; Γιατί να μην οδηγήσουμε και τα παιδιά σε
αυτή τη συλλογιστική που αληθεύει ιστορικά; Λησμονούν οι
συγγραφείς τη συλλογιστική δομή του λόγου και την
παιδαγωγική αξία της ή συνειδητά την αποφεύγουν; Για
ποιο λόγο;
5. Από
την τελευταία γραμμή της πρώτης σελίδας αντιγράφω και
απορώ:
« συγκεντρώνουν (οι
Ευρωπαίοι) στοιχεία γι' αυτούς». Ποιους ;
«και μεταφέρουν στην
Ευρώπη το πολύτιμο υλικό». Ποιο υλικό;
6. Στην
ίδια σελίδα οι γλωσσικές διευκρινίσεις (γλωσσάρι)
φαίνονται όλες ανεπαρκείς, αλλά δυο από αυτές είναι και
παραπλανητικές:
- ό,τι γράφεται για
ιθαγενείς φαίνεται να αποτελεί ορισμό μόνο για τους
εκεί (στην Αμερική), ενώ ο όρος ευσταθεί για όλους
τους θεωρούμενους γηγενείς κατοίκους της γης εκεί που
ζουν.
- Ατζέκοι, Ίνκας:
είναι «σημαντικοί πολιτισμοί», όπως γράφουν οι
συγγραφείς ή είναι δυο λαοί της Ν. Αμερικής;
7.
Στη 2η σελίδα οι συγγραφείς καταχώρισαν δυο
κείμενα «πηγές», για να δώσουν τη δυνατότητα στα παιδιά
να δείξουν τα κίνητρα των εξερευνητών. Και, υποθέτω,
σκόπιμα παρασιώπησαν τα κίνητρα στη συλλογιστική των
πράξεων την ώρα της δράσης, στην προηγούμενη σελίδα,
όπου τα κίνητρα εκδηλώνονται με τρόπο πειστικό.
Και παρέλειψαν το πιο διεγερτικό της σκέψης ερώτημα,
που μπορεί να συνοδεύει κάθε αφήγηση ανθρώπινης δράσης:
γιατί το έκαναν αυτό οι θαλασσοπόροι; Αυτές οι
«πηγές» έτσι τοποθετημένες στην δεύτερη σελίδα
αποδυναμώνουν τη σκέψη των παιδιών αντί να τη
διεγείρουν. Εικάζω, βέβαια, ότι κάτι άλλο είχαν κατά
νουν οι συγγραφείς παιδαγωγικά πιο δημιουργικό. Αλλά
και αναρωτιέμαι αν έχουν εμπειρία διδασκαλίας Ιστορίας
σε 11χρονα παιδιά σε αίθουσα Σχολείου, σε χρόνο
σχολείου. Ο δάσκαλος της αίθουσας δε θα απομόνωνε τα
κίνητρα από τις πράξεις.
Η επόμενη
ενότητα για το Διαφωτισμό προκαλεί πιο έντονες
απορίες για χονδροειδή ατοπήματα παιδαγωγικής υφής.
Ελπίζω ότι δε θα παραστεί ανάγκη να τα παρουσιάσουμε. Η
υπεύθυνη Υπηρεσία έχει, νομίζω, την ευχέρεια για
τούτη τη χρονιά να χρησιμοποιήσει το βιβλίο που υπάρχει.
Μπορεί να έχει υπερφόρτωση ύλης, είναι όμως
αναγνώσιμο, διδάξιμο, κατανοητό, ελληνικά γραμμένο για
παιδιά δωδεκάχρονα.
Φ. Κ. Βώρος,
Ph.
D.,επίτιμος
Σύμβουλος του
Παιδαγωγικού Ινστιτούτου
|