voros

Γιατί αποφεύγουν εθνικό διάλογο για την παιδεία;

Δεν αντιλαμβάνονται την πενία ιδεών, την οποία συντηρούν για την Κοινωνία και τον εαυτό τους;

Πάει σχεδόν ένας χρόνος από τότε που προανακοίνωσαν τέτοια πρόθεση. Πάει περίπου εξάμηνο από τότε που η υπουργός Παιδείας ανακοίνωνε περίπου ότι πλησίαζε η ώρα έναρξης και ταυτόχρονα έριχνε μία προκαταβολή νοσταλγίας για καλύτερη γλωσσική παιδεία των Ελληνοπαίδων διαμέσου «αδρανών ιδεών»[1], (σύμφωνα με το Δελτίο Τύπου της 1-11-2004). Αργότερα ανακάλεσε -ευτυχώς- την πρόταση, ως απρόσφορη, εικάζω. Τελικά οργάνωσαν ειδική τελετή επίσημη στο Ζάππειο, πριν από περίπου τρεις μήνες (αρχές γ΄ δεκαήμερου του Γενάρη 2005[2] ).

Και από τότε ακούμε κάποτε ή διαβάζουμε στις εφημερίδες κάτι για τις συνεδριάσεις του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας, το οποίο απαρτίζεται από άτομα εκλεκτά της κοινωνίας μας, με πολύ καλές προθέσεις, κατά την προσωπική μου γνώμη. Αλλά:

.α΄ Δε βλέπω να γίνεται διάλογος για την Παιδεία σε εθνική κλίμακα, ώστε να πληροφορηθεί και να ευαισθητοποιηθεί η εθνική κοινωνία για το νόημα (τους σκοπούς και το περιεχόμενο και τα παιδευτικά ή μορφωτικά μέσα) παιδείας.

.β΄ Δεν αντιλήφθηκα να αγγίζει κάποιος από τους ενεχόμενους ή εμπλεκόμενους στο διάλογο, που γίνεται κεκλεισμένων των θυρών, να αγγίζει την έννοια της Ποιότητας Εκπαίδευσης, η οποία και δικαιώνει, όταν υπάρχει, τους σκοπούς παιδείας[3], που είναι βασικά δύο:

.γ Πρόσφατα (31-3, 1-4-2005) πραγματοποιήθηκε σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας συνέδριο από το ΥΠ.Ε.Π.Θ. με θέμα: Εκπαίδευση και Κατάρτιση, χωρίς όμως συμμετοχή του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου. Αναρωτήθηκα: Γιατί; Δεν το σκέφτηκαν έγκαιρα; Δεν ανταποκρίθηκαν οι ειδικοί για τα εκπαιδευτικά - παιδαγωγικά ζητήματα Σύμβουλοί του; Μήπως αυτοί πρεσβεύουν αρχές ασύμφωνες ή ασύμβατες προς την αντίληψη Εκπαίδευση - Κατάρτιση;[5] Αν αυτό συμβαίνει, φρόνιμο ήταν να ακουστεί. Εμπίπτει στις αρχές διαλόγου η ακρόαση αντίθετης γνώμης.

.δ΄ Από τον τίτλο του Συνεδρίου ( «Εκπαίδευση - Κατάρτιση» σε ευρωπαϊκή τροχιά») και από την ανάλυση που διάβασα σε μια από τις εισηγήσεις (αυτή που μνημόνευσα, του Ν. Παπαδάκη, σημ. 5) φαίνεται ότι οι σκοποί της Εκπαίδευσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση «έχουν μετατεθεί από την κατεύθυνση της γενικής παιδείας σε εκπαίδευση και κατάρτιση για ανάγκες - στόχους της ζωής πρακτικούς», όπως διαβάζω σε άλλο μελέτημα με ημερομηνία σύνταξης την 1-6-2004[6]. Ομολογώ ότι ξαφνιάστηκα λίγο βλέποντας ή ακούγοντας τέτοιες απόψεις, εγώ που συνηθίζω να αρχίζω τα άρθρα μου για την παιδεία από το πρώτο μέρος ενός πλατωνικού ορισμού ("έστιν ουν παιδεία η παίδων ολκή και αγωγή προς τον ορθόν λόγον...", Πλάτων, Νόμοι 659 D). Αλλά αυτή η ομολογία με φέρνει πιο κοντά στην ανάγκη δημόσιου εθνικού διαλόγου για την Παιδεία και τη διακήρυξη της ανάγκης τέτοιου διαλόγου.

.ε Και αναρωτιέμαι: γιατί δεν προώθησαν την προαγγελία σε πράξη, για πραγματικό εθνικό διάλογο περί Παιδείας; Για έναν παρατηρητή που έχει μελετήσει την ιστορία της Εκπαίδευσης γενικά, της Ελληνικής Εκπαίδευσης ειδικά, αυτής του 20ού αιώνα ειδικότερα[7], που έχει υπηρετήσει την Εκπαίδευση χρόνους 38 (1959-97) από διάφορες θέσεις, που έχει ζήσει κάποιες ώρες μεταρρυθμιστικής τόλμης (1964, 1976) ή προσδοκιών που διαψεύστηκαν (1982-1988) ή οπισθοδρόμησης προς το Κούναξα, (1991-1994), που έχει γράψει πολλά άρθρα κριτικής για την ασκούμενη εκπαιδευτική πολιτική[8], σε τέτοιο παρατηρητή εύλογα γεννιούνται ερωτηματικά για το διάλογο που δεν έγινε:

Από την πλευρά μου έχω πολλές φορές διευκρινίσει ότι από νοοτροπία δέχομαι την επιεικέστερη εκδοχή που μπορεί να πει ο κρινόμενος, αλλά θεωρώ υποχρέωση κοινωνική να διατυπώνω ό,τι φαίνεται λογικά πιθανό, να λέω τη γνώμη μου και να σέβομαι τη γνώμη του άλλου. Και τώρα σημειώνω τι νομίζω ότι χάνουμε ως κοινωνία αποφεύγοντας τον πραγματικό δημόσιο διάλογο για την Παιδεία:

[1] Αφιερώσαμε ειδικό άρθρο στο θέμα με τίτλο Ιδέες Αδρανείς στο σχολείο αδρανοποιούν τη σκέψη των μαθητών ίσως και των εκπαιδευτικών» σε τρεις συνέχειες στο δικτυακό τόπο:www.voros.gr

[2] Ήδη τότε αρνήθηκε συμμετοχή ένα από τα κόμματα του Κοινοβουλίου καταγγέλλοντας το διάλογο ως πλασματικό. Παράλληλα αρνήθηκαν για άλλους λόγους οι εκπρόσωποι των εκπαιδευτικών όλων των βαθμίδων.

[3] Όσο γνωρίζω, για πρώτη φορά ο ανθρώπινος στοχασμός κατέγραψε σκοπούς παιδείας και προσέγραψε το αντικείμενό τους με τρεις όρους, που ακούγονται και σήμερα λειτουργικοί στη γλώσσα μας: «τα αναγκαία, τα χρήσιμα, τα καλά» (=ωραία ή τερπνά) (Αριστοτέλης, Πολιτικά, §, 1332).

[4] Αυτοί οι δυο κύριοι σκοποί ανιχνεύονται γενικά στην Ιστορία των λαών, χωρίς βέβαια να λείπουν άλλοι σκοποί με συγκινησιακό, συναισθηματικό, φιλοσοφικό περιεχόμενο, όπως : «εθνική συνείδηση»,

« θρησκευτική συνείδηση» κλπ.

[5] Το νόημα των όρων αυτών αναλύεται με σαφήνεια, νομίζω, ως αναγκαιότητα του καιρού μας, στο κείμενο εισήγησης που έκανε σ' αυτό το πρόσφατο συνέδριο ο κ. Νίκος Ε. Παπαδάκης.

[6] Ευάγγ. Γερονικόλας και Αριστοτέλης Ζμας : «Περί της Ποιότητας στην Εκπαίδευση κατά τις Οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης: μια διδακτική φιλοσοφική προσέγγιση» .

[7] Ενδεικτικά σημειώνω μερικά βιβλία σχετικά:

Maurice Debesse - Gaston Mialaret, Οι Παιδαγωγικές Επιστήμες (από τις εκδόσεις «Δίπτυχο», τόμοι διάφοροι).

Κων. Χατζόπουλος, Τα Ελληνικά Σχολεία στην περίοδο της Οθωμανικής Κυριαρχίας (1453-1821), εκδ. «Βάνιας».

Αλέξης Δημαράς, Η Μεταρρύθμιση που δεν έγινε, τ. 2 (1821-1967), εκδ. «Ερμής».

Θεοφάνης Χατζηστεφανίδης, Ιστορία της Νεοελληνικής Εκπαίδευσης, εκδ. «Παπαδήμας».

Φ. Κ. Βώρος, Φιλοσοφία της Εκπαίδευσης (1997).

Άννα Φραγκουδάκη, Κοινωνιολογία της Εκπαίδευση, εκδ. «Παπαζήσης» .

[8] Φ. Κ. Βώρος, Εκπαιδευτική Πολιτική (1986).

[9] Αυτό το ερώτημα βέβαια απευθύνεται και σε αυτούς που κυβερνούν και σε εκείνους που κυβέρνησαν και έφεραν με «δημοκρατικές» διαδικασίες μαρασμό στη δημόσια Εκπαίδευση και, αν ήθελαν δημόσιο διάλογο για την Παιδεία, μπορούσαν και πριν να τον έχουν κάνει και σήμερα να τον συνεχίζουν, αλλά σιώπησαν και σιωπούν στα θέματα Ποιότητας.

[10] Με τον όρο «ειδικοί» εννοούμε βέβαια άτομα που, εκτός από όποια τυπικά προσόντα, έχουν εμπειρία αληθινή από τη σχολική αίθουσα κάποιας βαθμίδας Εκπαίδευσης, για την οποία και κρίνονται ειδικοί.

[11] Ενδεικτικά θυμίζω δυο τρία συνεχόμενα άρθρα με τίτλο «Ιδέες Αδρανείς...» στο Διαδίκτυο: www.voros.gr ).

[12] Ενδεικτικά θυμίζω πάλι τον τίτλο εισήγησης σε Συνέδριο της Παιδοψυχιατρικής Εταιρείας Ελλάδος: «Η ψυχική υγεία των Εφήβων από εκπαιδευτική σκοπιά».

[13] Αρχαίος σοφός προσδιόριζε τη σύνεση με τρία συνετά στάδια συνετής θέασης της ζωής: Έστι γαρ σύνεσις τα τρία ταύτα: βουλεύεσθαι καλώς (ο διάλογος που δε γίνεται), λέγειν αναμαρτήτως και πράττειν α δει (= να κάνουμε αυτά που κρίνονται αναγκαία με λόγια πειστικά, όχι με το πρέπει που έχει θέση φρονιμάδας μόνον όταν εκφράζει με αυτό υποδείξεις στον εαυτό του). Xρήσιμο νομίζω ιδιαίτερα την ώρα τούτη να ιδούν οι νούσιμοι πρόσφατο άρθρο του Δημ.Μαρωνίτη (Παιδεία και Εκπαίδευση, «το Βήμα»,

17-4-2005).

[14] Ενδεικτικά (για τα πλαίσια μόνο αυτής της έννοιας ) σημειώνουμε δυο σύντομα κείμενα που είχαν γραφεί για στόχους ευαισθητοποίησης: Φιλοσοφία της Ζωής, σύμφωνα με τα σωζόμενα αποσπάσματα του Δημόκριτου, του Ζήνωνα Κιτιέα .