Η ΄Αννα Γκουτζιαμάνη-Στυλιανάκη γεννήθηκε στη Σιάτιστα. Αποφοίτησε από το Τραμπάντζειο Γυμνάσιο και σπούδασε στην Παιδαγωγική Ακαδημία Θεσσαλονίκης. Έζησε και δίδαξε τα περισσότερα χρόνια στα Δημοτικά σχολεία Σιάτιστας .Τώρα μοιράζει το χρόνο της ανάμεσα στη Θεσσαλονίκη και τη Σιάτιστα που αγαπάει.  Στη στήλη αυτή, με ιδιαίτερη ευαισθησία και γνώση,  μας ταξιδεύει στην παλιά Σιάτιστα, τη Σιάτιστα των αναμνήσεών της.

Τα ανέκδοτα της Λευτέρως
	Αϊ-Κουσταντσίνους κι Αϊιά Ιλιένη Διπλό πισημόημιρου

 Οι βίζιτσις

Αρχή της δεκαετίας του '50 στη Σιάτιστα. Ξημέρωνε η γιορτή των ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης κι αποβραδίς η Λευτέρω με την Αργύραινα έκαναν την εξής κουβέντα:

- Αϊ- Κουσταντσίνους κι Αϊ_ιά Ιλιέν^η

 Ταχιά, ι_ιουρτάζ^ουν μάνα κι ι_ιος. Μιγάλ^η η Χάρη τ^ους. Να προυστατεύ^ουν τσ^ις φαμπ^ηλιές μας. Θα παρατσήσουμι όλις τσ^ις δ^ουλειες ι_ια να πάμι σ^η λειτουριία κι μιτά στσ^ις βίζιτσις. Δε θα πάρουμι τ^ους μ^ικροι, ι_ια να μη τ^ους κουβαλούμι σα γκιμούλια κι μας αμπουδούν.

Το πρωί της γιορτής έκαναν τις απαραίτητες ετοιμασίες της ημέρας για την οικογένεια,  όπως το μεσημεριανό φαγητό, και στην κατάλληλη ώρα ξεπροβόδησαν τους

άντρες τους για την εκκλησία. Σε λίγο ξεκίνησαν κι αυτές. Συμβούλεψαν τα παιδιά να τις περιμένουν αγαπημένα και φρόνιμα ως ότου γυρίσουν και προέτρεψαν τα μεγαλύτερα να έχουν την προσοχή και το ενδιαφέρον τους στα μικρότερα, για να μη συμβεί κάτι δυσάρεστο.

 Η μέρα μαγιάτικη κι όλοι οι Σιατιστινοί από Χώρα και Γεράνεια ανέβηκαν να λειτουργηθούν στον Προφήτη Ηλία, εκκλησία από τις πιο παλιές στην πόλη μας- έτος ιδρύσεως 1741.

Πριν μπουν στο ναό, από την κορυφή του λόφου απόλαυσαν πανοραμικά την ανοιξιάτικη όψη της Σιάτιστας, το Γρίβα, τα Κουριά, την Τσερβένα, το Μπούρινο και στο βάθος του ορίζοντα, στη δύση, τη θέα της Πίνδου με τις χιονισμένες βουνοκορφές.

Η Λευτέρω και η Αργύραινα προσκύνησαν πρώτα στο παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους, γιατί δεν μπόρεσαν ν' ανεβούν στη γιορτή του το Φεβρουάριο με τις παγωνιές και τα ανεμοσούρια, και μετά μπήκαν στο ναό.

Προσκύνησαν τις εικόνες στο χρυσοποίκιλτο ξυλόγλυπτο τέμπλο και   στάθηκαν στο γυναικωνίτη δίπλα από την τοιχογραφία που εικονίζονται με μοναδικό τρόπο από τον αγιογράφο κάτω από τις ιερές μορφές της Αγίας Γραφής ο Σόλωνας, ο Αριστοτέλης , ο Πλούταρχος, ο Θουκυδίδης, ο Πλάτωνας και η Σίβυλλα με τα ειλητάριά τους ως προ Χριστού Χριστιανοί.

Σε λίγο στην εκκλησία έγινε το αδιαχώρητο. Όλοι οι εορτάζοντες με τους δικούς τους και τις κεράστρες έφταναν  και έπιαναν τη θέση τους. Η Λευτέρω και η Αργύραινα από τον υπερυψωμένο γυναικωνίτη παρακολουθούσαν τα πάντα.

 Πριν τη θεία Κοινωνία δυο από τους επιτρόπους της εκκλησίας βγήκαν «να ραντίσουν» με μυρωδιά λεβάντας αυτούς που γιόρταζαν. Έτσι τιμούσαν τους εορτάζοντες κι εκείνοι με τη σειρά τους επιβεβαίωναν στο εκκλησίασμα ότι δέχονταν επισκέψεις και στο σπίτι. Οι επίτροποι, αφού ράντισαν τους άντρες με μεγάλη προσοχή να μη τους ξεφύγει κανένας,  ήρθαν και στο γυναικωνίτη. Ράντισαν όλες τις εορτάζουσες, αλλά και κάποιες άλλες που είχαν άντρα, γιο ή κόρη στην ξενιτιά και ήθελαν να τιμήσουν έτσι κι αυτές το δικό τους άνθρωπο, έστω κι από μακριά.

 Μετά τη θεία λειτουργία  στο προαύλιο συναντήθηκαν με την ξαδέλφη της  Λευτέρως, τη Ναούμα τ^ου Τζήμου τ^ουΑλμπάν^η που ήταν παντρεμμένη στη Χώρα. Αντάμωσαν και άλλους χωριώτες μα δεν καθυστέρησαν, γιατί δε θα προλάβαιναν να περάσουν απ' όλους τους εορτάζοντες όσους έβαζαν με το μυαλό τους. Τότε οι γυναίκες πήγαιναν επισκέψεις χωριστά από τους άντρες. Πήραν βιαστικές τον κατήφορο κι είπαν «να βάλουν ευλογητό» απ' τη θεία Σουλτάνα Πατρώνα,  που γιόρταζε τον Κώστα της. Τις καλοδέχτηκαν στο Πατρονάδικο σπίτι και τις περιποιήθηκαν με το παραπάνω.

Έδωσαν ευχές με την καρδιά τους, κεράστηκαν γλυκό πορτοκαλίσιο, ήπιαν πράσινο λικέρ - μέντα- από το παντοπωλείο της οικογένειας, πήραν μπόλικα αμύγδαλα καβουρντισμένα στο ντουλάπι του καφέ και μπλιμπλιά, δοκίμασαν τα κεφτεδάκια και το τυράκι και φεύγοντας πήραν τυλιγμένο σε ψιλή λαδόκολλα το σάλιαρου.

-Κι τ^ου χρον^ου μι τσ^η νυφ^η! ευχήθηκαν φεύγοντας στον εορτάζοντα κι η μάνα του απάντησε:

-Εχ^ει σειρά , μα δεν τουν πήραν κι τα ι_ιράματα. Όλα θα ι_ιεν^ουν σ^ην ώρα τα. Υπουμουνή χράζιτσι.

Στο δρόμο κοιτούσαν τα σαλιάρια, που ήταν τρανά-τρανά.  Τα έστειλε η Αγνή, η αρραβωνιαστικιά του Γιάννη, στον κουνιάδο της δώρο για τη γιορτή του μ' ένα πουκάμισο, μια γκουργκουλιάτου μπότσα παλιό κρασί κι ένα κεντημένο μετρητό μαξιλάρι για τον καναπέ.  Έτσι ήταν το έθιμο τότε για τις αρραβωνιασμένες κοπέλες.

Πολύ κοντά ήταν και το αρχοντόσπιτο του Κώστα και της Λένγκως Παπαναούμ- Βέρρου.

- Να πάμι κι ιδώ, είπαν. Ίνι καλά να λέμι «σ' έτση πουλλά» στα ζιυγάρια μι του διπλό όνομα, άντρας κι ι_υνιαίκα.

Μπήκαν από την ορθάνοιχτη ξύλινη αυλόπορτα στην πλακόστρωτη αυλή με την πρασινάδα γύρω από τις μεγάλες πλάκες και τα μαγιάτικα λουλούδια με τις ομορφιές και τις ευωδιές τους. Τις καλοδέχτηκαν στο δεύτερο όροφο του σπιτιού, στον καλό τον οντά, που τον άνοιγαν στις λαμπρές ιδιωτικές γιορτές, σε ευγενείς καλεσμένους, σε συμπεθέρους, σε συγγενείς και φίλους από την ξενιτιά και σ' άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις. Ο κυρ-Κώστας ήταν σπάνιος τεχνίτης της γούνας. Τα μυστικά της τέχνης τα έμαθε παραδοσιακά από τους προγόνους του και τη συνέχισε με μεγάλο ζήλο.

Κεράστρες είχαν τα δυο νοικοκυροκόριτσά τους,  που ήταν και της παντρειάς. Οι επισκέπτριες εδώ ήπιαν το παλιό ηλιαστό πολυτραγουδισμένο σιατιστινό κρασί, μια κι η Λένγκω ήταν πρώτη νοικοκυρά και το κατώι της θα το ζήλευαν όλες οι αρχόντισσες του τόπου για τη σειρά και τα καλούδια που είχε. Γεύτηκαν κολοκυθίσιο γλυκό, κικιρίκια, κασέρι και πήραν φεύγοντας από ένα κομμάτι παντεσπάνι αφράτο, που το καλοχτύπησαν τα κορίτσια και το καλόψησαν στο φούρνο τ^ου Τζιάλα, στη γειτονιά τους.

Έδωσαν τις ανάλογες ευχές σ' όλα τα μέλη της οικογένειας κι έφυγαν ενθουσιασμένες από την περιποίηση.

Ο επόμενος στη σειρά ήταν ου Κώτσιους ου Πατρώνας ου μπακάλ^ητς και η κόρη του η Λιεν^η, που γιόρταζαν μαζί. Τον είχαν συμπέθερο κι έπρεπε να τον τιμήσουν. Κι εδώ τις καλοδέχτηκαν, τις περιποιήθηκαν μ' όλα τα κεράσματα τα γιορτινά κι εκείνες ανταπέδωσαν με τις πιο γλυκές ευχές.

Μετά πήραν τον ανήφορο για τον Κώστα Αλεξίου, που είχε γυναίκα τη Χριστίνα τς Παπαβασίλινας. ΄Αλλο αρχοντόσπιτο ετούτο. Ο τόπος μέσα-έξω άστραφτε από καθαριότητα κι όλα φάνταζαν γελαστά και χαρούμενα σαν το χαμόγελο και το γελαστό πάντα πρόσωπο της οικοδέσποινας, που δεχόταν πανευτυχής τους επισκέπτες για τη γιορτή του άντρα της. Μόλις είδαν τη Λευτέρω με την Αργύραινα στην αυλή τους, έτρεξαν να τις υποδεχτούν και, πριν ακόμα προλάβουν να τις περάσουν στο δωμάτιο της υποδοχής, άρχισαν τα πειράγματα και τα αστεία ανάμεσα στη Λευτέρω και τη Χριστίνα.

-Θαρρούσις δε θα να'ρχουμαν;

Μ^ου χρουστάς τα κιράσματα κι απ' του Ι_ιανν^η τσ^ου, που ήταν χ^ειμώνας κι τ^ουφαν^ι. Δεν ήρθα κι του γλίτουσις. Τώρα θα τα πάρου κι μι του παραπάν^ου.

-Διπλο,τριπλό ηλιαστό, κουρίτσια, ι_ια τσ^η Λιυτσιέρου, είπε η Χριστίνα και μπήκαν στην κουβέντα και οι άλλες επισκέπτριες και ζητούσαν κι αυτές «τα δικαιώματά τους», μια και ήταν στην ίδια κατηγορία με τη Λευτέρω.

Κεράστηκαν, ευχήθηκαν, γέλασαν με την ψυχή τους κι έμαθαν τα νέα απ' τους ξενιτεμένους;.

-Είχαμι γράμμα απ' 'ν  αδιρφή μ^ου τσ^η Ναυσικά κι τουν ξάδερφου σ^ου τουν Αργύρ^η. Εχ^εις χιριτσίσματα. Θα μας ερθ^ουν του καλουκαίρ^ι. Θα μας φερ^ουν κι τσ^η Βούλα, του κουρίτσ^ι τ^ους , είπε η Χριστίνα.

-Να τ^ους καλουδιχτούμι, απάντησε η Λευτέρω. Απού τώρα θα τσ^οιμάσου 'ν καναβέτα μι του κρασί ι_ια να τ^ους καλουσουρίσου. Έχου να τ^ους ιδώ απού τότσι π' ί_ινκα νυφ^η .

Είπαν πολλά και διάφορα κι έφυγαν για τουν Κώτσιου του Λαλά.

Τον είχαν γαμπρό στη Μαρία του Ταφαρλή. Ο Κώτσιος καλοντυμένος κι η Μαρία «στην τρίχα» τις καλοδέχτηκαν στη μεσιά.

-Θα σι ψήσουμι σήμιρα  π^ου ι_ιουρτάειζς,  Κώτσιου. Στου ένα του πουδάρ^ι να στέκισι  του είπε η Λευτέρω μαζί με τις ευχές. Καλοκεράστηκαν κι άρχισαν τα «μασλάτια».

-Καλότσυχ^ους, μπρε Κώτσιου, ποχ^εις τσ^η Μαρία ι_υνιαίκα. Μπαχτσιές η καρδιά τσ^ης .Σι συλλουι_ιέτσι, σι φρου^ντίζ^ει καλύτσιρα κι απού βασιλιά. Σι ξιαπουστσιαίν^ει μι τα φιρσίματα κι τα ουσούλια τσ^ης. Απού τότσι που νη πήρις ξιστουλίσ^ηκιν ου μαχαλάς μας. Αϊντσι, κουρμός, κι ισύ είσι δουλιφτάρ^ης κι ανικτσίμητους μι τα χαρίσματά σ^ου.

Τα κεράσματα κι εδώ νοικοκυρεμένα και πολύ νόστιμα.

 Φεύγοντας έφτασαν στο καμπαναριό της Αγίας Παρασκευής.

-Τώρα να πάμι στουν Κώτσιου του Ντάλα, είπε η Αργύραινα.

-Πώς να φτάσουμι ως ικεί στ^ις λυκότρυπις; απάντησε αρνητικά η Λευτέρω.

-Α! ως τώρα δε σ^ου χάλασα χατσήρ^ι. Οπ^ου μου'πις πήγαμι.  Στουν Κώτσιου θα πάμι ιξάπαντους  ι_ιατσί ίνι νραγάτσ^ης κι είνι ισνάφ^ι μι τουν Αργύρ^η μ^ου.

Αν δεν πάμι, θα μας κριμάσ^ει τα μούτρα η Ρίνα τ^ου.

Πείστηκε η Λευτέρω και ξεκίνησαν για τα Λουλάθ^ικα , να τιμήσουν και τον αγροφύλακα.

Μόλις μπήκαν στο μαχαλά, βλέπουν ανοιχτή την πόρτα τ^ου Νιακ^ου τ^ου  Τσίτσαρ^η.  Γιόρταζε ο Κώστας, το παιδί τους που μάθαινε μαραγκός.

-Να πάμι πρώτα ιδώ, είπε η Λευτέρω.Θα μας ιδούν απ', του παραθύρ^ι  απ^ου απέρασάμι κι δεν τσ^ους καταδέθ^ηκαμι κι θα στιναχουρηθούν. Ίνι καλός τραγουδιστής ου μπάρμπα -Νιάκους  κι  ου παλιότσιρους αμπιλουργός. Θα μας χαρούν. Κι πριν αποτελειώσει η Λευτέρω, η Αργύραινα, δρασκέλιζε το κατώφλι της αυλόπορτας.

Κεράστηκαν ευχήθηκαν κι άρχισαν να ρωτούν το μπάρμπα-Νιάκο για τ' αμπέλια και τους κόπους της χρονιάς.

-Να βάν^ιτσι μπόλ^ικου νιρό σ^ην τρανή τσ^η μπούκλα να πιν^ουν οι άντρες σας όταν παϊαίν^ουν στ' αμπέλια.  ΄Αρχιψαν να χουνιέυ^ουν κι οι ζέστσις κι απουστσιαίνουμι τώρα παραπάν^ου. Καλά κατσιβαίνουμι τσ^η χαραϊή στου Μπουγάζ^ι, του δειλ^ινό, όμους, ου ανήφουρους μας κοφ^ει κι τα πουδάρια μας αντσί να παϊαίν^ουν τσ^ις ουμπρός  παϊαίν^ουν τσ^ις ουπίσ^ου. Η γλώσσα μας στσιγνών^ει κι λιέμι αμάν ι_ια μια σταγόνα νιρό.

          Τους έδωσε κι άλλες συμβουλές κι έφυγαν  για τον επόμενο… που ήταν το σπίτι τ^ου Χρυσόστουμ^ου τ^ου Δουβλ^η.

Γιόρταζε το μεγαλύτερο κορίτσι η Λιέγκου, που μάθαινε γράμματα και πήγαινε και στο Γυμνάσιο.

-Ας πάμι κι ιδώ, είπε η Λευτέρω. Τουν έχουμι συμπιθιρόν. Ου αδιρφός τ^ου ου Σπύρους σ^ην Αμιρική πήριν ι_υνιαίκα 'ν Πιρ^ιστσιέρα τσ^ης θειας μ^ου τσ^ης Αργυρούλας τ^ου Μπιτσιάκα κι έχουν κι αυτσοί κουρίτσ^ι μι τ' όνομα αυτό.

Ανέβηκαν τη σκάλα με τα πετροπελεκημένα μονοκόμματα σκαλοπάτια και στρογγυλοκάθισαν στη μεσιά. Κεράστηκαν και έδωσαν διπλές ευχές για τη δική τους Λιέγκου και για την ανιψιά τους στην Αμερική.

-Καλουφουτσ^ισμέν^η, καλή πρόουδου στα γράμματα σ^ου Λιέγκου, κι καλά σ^υχαρίκια κι απ'  'ν αξαδέρφ^η σ^ου.

Πήραν όλα «τα δικαιώματά» τους και βγαίνοντας στη διασταύρωση του δρόμου ήταν το σπίτι τ^ου Κώτσιου τ^ου Νακ^ου, τ^ου χασάπ^η. Να κι η Κώτσινα στην αυλή καθώς ξεπροβοδούσε μια άλλη γυναικεία παρέα από τη Χώρα.

-Κόπιασιέτσι κι σ' ιμάς, είπε, κι άλλο που δεν ήθελαν οι δυο συννυφάδες.

-Έρχουμέστσι, είπε η Λευτέρω, και μπήκε πρώτη.

-Χρόνια πουλλά, Κώτσιου. Να σι χαίρουντσι οι σπιτσιακοί σ^ου κι όλοι οι χασάπ^ηδις  τσ^ης Σιάτσ^ιστας.

Εκτός από τα νοικοκυρεμένα γλυκά τσ^ης Κώτσινας εδώ γεύτηκαν και νοστιμότατο κοκορέτσι, που έψησε ο Κώτσιος για τη γιορτή του.

-Του πέτσ^υχις, Κώτσιου, κι στ' άλας κι σ^η ρίγαν^η κι στου πιπέρ^ι . Κι τ^ου χρον^ου καλόκαρδους κι καλή πούλ^ητση στου χασαπιό σ^ου.

-Σ' ιυχαριστώ, μαρ Λιυτσιέρου, να μας στειλ^ειτς κι του Χαρίσ^η του βραθ^υ μι  'ν παρέα , είπε ο Κώτσιος.

Θ^ικος τ^ου λουγαριασμός. Ιμείς μια φουρά σας τσίμ^ησαμι . Κι από δω έφυγαν πολύ ευχαριστημένες.

 Παρακάτω ήταν το σπίτι τ^ου  Λιολιου τ^ου Μπατσή κι τσ^ης Σταυρούλας που 'χουν τα πολλά τα πρόβατα στα κοπάδια τους και μια ζιαρ^η φαμπ^ηλιά στο σπίτι. Γιόρταζε ο Κώτσιος, ο τρανός τους γιος.

Φιλήθηκαν με τη Σταυρούλα, γιατί είχαν πολύ καιρό να ιδωθούν , χειρόπιασαν το Λιόλιο και τον εορτάζοντα και οι κεράστρες άρχισαν να μπαινοβγαίνουν με το γλυκό του κουταλιού στο μεγάλο δίσκο, το λικέρ με το κόκκινο χρώμα, τα στραγάλια με τα καρύδια και τις σταφίδες και στο τέλος το μεζέ. Τόσο νόστιμο τυρί δεν έφαγαν πουθενά.

-Καμιά δε σι φταν^ει στου τσυρί, είπε η Αργύραινα στη Σταυρούλα κι όλοι συμφώνησαν σ' αυτό. Φεύγοντας πήραν κουραμπιέδες καλοζαχαρωμένους με πολλά αμύγδαλα και βούτυρο φρέσκο «που χτυπούσαν» συχνά-πυκνά τα κορίτσια της Σταυρούλας για τις ανάγκες της οικογένειας. Ο δρόμος συνεχίζονταν πολύ κατηφορικός.

-Αντράλα μου'ρθιν απ'τα πιουτά κι τα πουδάρια μ^ου παλαμόδιραν, τόλμησε να παραπονεθεί κάπως η Λευτέρω.

-Κι ιγω έχου άχαρα κι τρεμ^ουν τα πουδάρια μ^ου. Όμους πρεπ^ει να φτάσουμι στουν Κώτσιου του Ντάλα. Κατσιυθείαν τώρα.

Έτσι κι έκαναν. Κι εδώ η αυλή τους φάνηκε περισσότερο ανηφορική απ'ό,τι ήταν, γιατί οι αντοχές τους άρχισαν να τις αφήνουν. Είπαν τόσα και τόσα με τον Κώτσιο και τη Ρίνα και θυμήθηκαν κι ένα σωρό παλιές ιστορίες. Αρκετά κάθισαν εδώ. Σκέφτονταν πώς θα έβγαζαν τώρα τον ανήφορο!!! Και δεν τολμούσαν να σηκωθούν να φύγουν. Μετά από αρκετή ώρα κάπως συνήλθαν κι αποφάσισαν να τους χαιρετίσουν παρά την καλή τους παρέα, πού απολάμβαναν.

Είδαν κι έπαθαν έως ότου βγουν στον κεντρικό δρόμο.

Σαν έφτασαν στην πλατεία της Γεράνειας πάλι διαφωνούσαν για το ποιον δρόμο έπρεπε να πάρουν.

-Ας πάμι, Αργύρινα, πρώτα στουν Κώτσιου τουν Πάικου. Ίσιουμα ίνι, δε θ' απουστάσουμι κι πουλύ.

-Αυτός δεν ήρθιν καμιά φουρά στ' Αργύρ^η μ^ου τσ^η ιουρτσή, ι_ιατσί να πάμι;

Ι_ια, καλά τα λιες, είπε η Λευτέρω, αλλά άμα  σ^ου τσακίσ^ουν καμιά πλάκα του μισουχείμουνα τα πιδιά  σ^ου, θα σι ιδώ πώς θα ριξ^εις τα μούτρα σ^ου κι θα πας μι του παραθύρ^ι στου χέρι να σ^ην αλλάξ^ει.

Και χωρίς να ξανασκεφτεί η Αργύραινα μπήκαν στο λουλουδισμένο οβρό τσης Μπιμπίλως με τα πολλά κορίτσια. Κάθισαν στα μιντσιέρια  του καλού οντά με τα κόκκινα μακάτια και τ' άσπρα πανιά τα λουλακιασμένα και οι κεράστρες αμέσως πρόσφεραν απ' όλα τα καλά που είχαν ετοιμάσει για τη γιορτή του πατέρα τους

-Να'σι καλά , κι τ^ου χρον^ου, τ' όνουμα σ^ου, Κώτσιου.

Να μας νοικουκυρέφ^εις απού καμιά ζιουμιά στα σπίτσια μας κι μι του καλό κι πιθιρός να χαρείς, του ευχήθηκε η Αργύραινα.

Καλά τα κεράσματα, καλή κι η συντροφιά κι η Λευτέρω θέλησε να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία για ένα τραγούδι κι απευθύνθηκε στη Μπιμπίλω:

-Τώρα σι έχου Μπιμπίλου, π' ι_ιουρτάζ^ει ου άντρας σ^ου ι_ια να τουν τσ^ιμήσουμι να σι βουηθήσου να πούμι ικείνου του παλιουκιρίσιου του τραγούθ^ι  «τσ^ης Ουριάς του Κάστρου»; Μόνου ισύ του ξιερ^εις κι του καναρχάς όπους πρεπ^ει. Αρχίν^ητσι κι ιγώ θα σ' ακλουθώ.

Δίκιο είχε η Λευτέρω  κι άρχισε πρώτη η Μπιμπίλω. Όλοι άκουγαν με στόμα ανοιχτό. Πρώτο αηδόνι Καρανασιάθ^ικου η Μπιμπίλω και δεύτερο κεφάτο και χαρούμενο η Λευτέρω, καθώς το καλούσε και η μέρα. Το τραγούδησαν απ' την αρχή ως το τέλος. Κανένας δεν κουνήθηκε από τη θέση του κι απόλαυσαν ένα ντουέτο ανεπανάληπτο.

Κι άλλο θέλουμε έλεγαν οι παρευρισκόμενες, μα η Λευτέρω σκέφτονταν και τις υπόλοιπες βίζιτες.

Πέρασαν κι απ' τουν Κώτσιου του Χαλαμούτσ^η, τον   πρακτικό οδοντογιατρό και άριστο πεταλωτή.

Από εκεί ανέβηκαν πολύ ψηλά προς το λόφο του Αγίου Χριστοφόρου στον Κώστα το Γιαννακό, που είχε γυναίκα την Καλλιόπη Κοκκώνη. Κι αυτός ήταν ξάδερφος της Λευτέρως και δεν έπρεπε να τον ξεχάσουν. Φτάνει που τα  πόδια τρίκλιζαν και το σώμα λυγούσε, ήταν και η απότομη ανηφόρα που τις δυσκόλεψε πάλι. Ήπιαν κι εδώ παλιό, δυνατό κρασί, το 'βαλαν  πάλι στο κέφι και σκέφτονταν μόνο πόσο καλά περνούν , όταν είναι γιορτές! Εδώ δεν είπαν τραγούδι, γιατί ήταν κάπως βιαστικές. Στο δρόμο ρωτούσε η Αργύραινα τη Λευτέρω

-Σι ποιο σπιτσι είδαμι , μαρη Λιυτσιέρου, κατσι όμουρφα  πλιγμένα κουρτσινάκια μι αγγελάκια κι άλλα μι γλάστρις κι λούδια να τα ιυρέψουμι ιια σχέδιου να τα πλιεξει η Ταστιάνα του Ταπνού π' αδειάζει κι πλιεκει; Ιμεις δεν έχουμι κιρό ιια τσιέτσοια. -Ταχιά θα σου πω, απάντησε η Λευτέρω, τώρα κρουν  τα μηλίγγια μου κι δε  θυμούμι τσίπουτα.

 Με την κουβέντα έφτασαν στο σπίτι του Κώστα Βαρβέρη. Έπρεπε να παν κι εδώ, γιατί κι ετούτος ήταν ξάδερφος της Λευτέρως και φίλος του μπάρμπα- Χαρίση. Το δωμάτιο υποδοχής ήταν γεμάτο κόσμο και τις καλοδέχτηκαν στο χειμωνιάτικο οντά. Πάνω στο τζάκι φάνταζαν αραδιασμένες παλιακές φωτογραφίες της οικογένειας και τα στρωσίδια τα καλοκεντημένα που ετοίμασε η κυρά Στέλλα για τη γιορτή του άντρα της . Ο κυρ-Κώστας σαν είδε τη Λευτέρω σε τσακίρ-κέφι και με άλικα τα μάγουλα, της ζήτησε να τραγουδήσει, για να χαρούν μαζί και οι επισκέπτες τους.

-Ζήλιψις απ^ου τραγούθ^ησα στουν Πάικου; Μήπως στα πρόφτασιν τα νιέα κάνας καλός σ^υχαρ^ικάς; Κατσ^ι έμαθις ισύ, αλλά κι ιγώ δε θα σ^ου χαλάσου του χατσίρ^ι.

Θα σ' τραγ^ουδήσου του «φιγγάρι μου ολόλαμπρου» κι όποιους του θυμάτσι κι εχ^ει όριξ^η ας μι βουηθήσ^ει κι απού λίγου.

Με αυτοσχέδια τραγουδίστρια τη Λευτέρω  άναψε το κέφι και όλοι στο σπίτι τραγουδούσαν μαζί της κι έφερναν στο μυαλό τους κάτι από τα νιάτα τους τα περασμένα κι εύχονταν ο ένας στον άλλο «πάντα καλόκαρθ^οι».

Αρκετή ώρα  έμειναν κι εδώ. Έφυγαν για τον Κώτσιο το φούρναρη, που γιόρταζε μαζί με τη γυναίκα του τη Λιένγκω.

-Θα πάμι  κι ιδώ, είπε η Αργύραινα, μα το καλό π^ου σι θέλου να μην πεις άλλο τραγούθ^ι.

Συμφώνησε κι Λευτέρω κι ανέβηκαν  στο σπίτι. Γεμάτο κόσμο όλα τα δωμάτια. Κάθισαν στη μεσιά, για να τις φυσάει λίγο  ο αέρας. Ο Κώτσιος  με τα αστεία του πάντα, πρόσφερε τσιγάρο στη Λευτέρω. Εκείνη το δέχτηκε , να μην τον  προσβάλλει και το στήριξε στο αυτί της.

-Μόλις του πέταξα, του είπε, θα του καπνίσου αργότσιρα.

Οι κεράστρες περιποιοούνταν όλους τους επισκέπτες και οι ευχές δίνονταν διπλές και για τον Κώτσιο και για τη Λέγκω.

-Πουλύ τσυχηρή είσι, μαρ^η Λιέγκου, π' ι_ιουρτάειζς αντάμα μι τουν Κώτσιου σ^ου. Ιγώ τρεις μέρις ι_ιουρτάζου του Χαρίσ^η μ^ου τα Χρ^ιστούι_ιννα κι αυτός ούτσι ξερ^ει πότσι είνι τ'όνομά  μ^ου. Ισείς μ' ένα κέρασμα μαζών^ιτσι τόσις ιυχιές. Θα πω τουν παπά, αν μ' αφήν^ει να ι_ιουρτάζου κι ιγώ αντάμα μι του Χαρίσ^η μ^ου. Αλλά πάλι δε μι τσιριάζ^ει. Η θ^ικη σας η ι_ιουρτσή είνι τώρα του Μαη μι τουν καλό, τουν ανοιξιάτσ^ικου τουν κιρό. Η θ^ικη μας είνι μι τα χιόνια, τσ^ις παγουνιές κι τα  τ^ουφάνια.

Πώς θα ι_ιεν^ει , ι_ια ν' αλλάξουμι;

Έτσι, τάχα προβληματισμένη, μιλούσε η Λευτέρω κι όλοι διασκέδαζαν με ασταμάτητα γέλια μια και γνώριζαν καλά το χαρακτήρα της.

-Θέλουμι κι τραγούθ^ι, Λιυτσιέρου, ζητούσαν επίμονα.

-Ποιο να σας πω; όλα τα'πα στ^ους  άλλ^ουνους προυτσύτσιρα

Η Αργύραινα κατάλαβε πού το πήγαινε η Λευτέρω γι'αυτό σήκωσε το πόδι της και τράβηξε ένα πάτημα τα ταλαιπωρημένα πόδια της Λευτέρως, που «βιρβέρ^ιξιν» απ' τον πόνο.

Πώς όμως να χαλάσει το χατίρι τόσου κόσμου, μια και η μόνη που έφερνε αντίρρηση ήταν η Αργύραινα! Ξέχασε τον πόνο γρήγορα και το 'βαλε στο τραγούδι, που βούιξε η γειτονιά.

-Ιμείς ιδώ δεν ήρθαμι , κέρνα μας, κέρνα μας, να φάμι κι να πιούμι…άιντσι να κιρνάς να καλουπιρνάς.

Την ακολούθησαν όλοι ως το τέλος.

Στο διπλανό σπίτι η αυλόπορτα στο ένα σοκάκι και το παραθύρι (βοηθητική πορτούλα) στο άλλο ήταν ορθάνοιχτα γιατί γιόρταζε ο Κώστας της Δήμητρας τ^ου Πισνικά, ο δημοσιογράφος.

Κατέβηκαν από τα σκαλιά στην πλακόστρωτη αυλή, που όλο το χρόνο είχε λουλούδια ανθισμένα και δέντρα με καρπούς. Μπήκαν στο αρχοντόσπιτο με τις ζωγραφιές και τα  ξυλόγλυπτα. Η κυρά Δήμητρα τις κέρασε γλυκό πελτέ κυδώνι απ' τις κυδωνιές της αυλής της. Το φύλαγε για τη γιορτή του γιου της.

-Απ'όλα τα κηπουρ^ικά εχ^εις , κυρά Δήμητρα. Δε μας λιες πώς κι εχ^ουν κάθι χρόνουν καρπό; Όσις φουρές πιρνούσα του σουκάκ^ι  αγκαστρουμέν^η ιυρνούσα του κιφάλ^ι   μ^ου απ'  'ν αλλ^η  τσ^η μιριά ι_ια να μη πάθου καμιά ζιουμιά, είπε η Λευτέρω κι όλοι γέλασαν με την καρδιά τους.

-Αμ, τα λούδια σ^ου πάλι; Όλα σ^ην ώρα τα.

Ζουμπούλια ι_ια τς Χιριτισμοί, σαρμαναχτσιέδια ι_ια τουν Επιτάφιου, ραγκαβάνια ι_ια του Μάη, τραντάφ^υλλα ι_ια του Αϊ-Κουσταντσίνου, ζουκούμια ι_ια του Δικαπινταύγουστου, βασιλ^ικό ι_ια τ^ου Σταυρού, κλαδιά ι_ια τ' Αϊ-Δημητρού, μουσκόλδου κι καρουφίλια ι_ια τσ^ις αρραβώνις, μαντζουράνα κι μέντα ι_ια του χ^ειμώνα, ντάλιις, μουλόχις, κρίνα , αγιόκλημα ξιζουρλιαίν^ουν τουν κόσμου π^ου τα καμαρών^ει.

-Του μυστσ^ικό το'χου στου πηγάθ^ι ,είπε καμαρωτά  η κυρά-Δήμητρα και συνέχισε. Στσ^ις τρανιές τσ^ις ζιέστσις κάθι προυί βγάνου μι του  γκ^ουβα κριχτό νιρό κι τα  πουτσίζου. Δεν τ' αφήνου να κριμνούν του κιφάλ^ι διψασμένα. Τα ρίχνου κι κουπρά χουνημέν^η απ' τα τσίπουρα, π^ου βγάνουμι ρακή, κι δυναμών^ουν. Διαβάζου κι απ' τουν Καζαμία κι μαθαίνου κι ι_ια τσις άλλις φρουντζίδις π^ου χράζουντσι κι τ' αγαπώ πουλύ.

-Πόσις νύφις προυσκύν^ητσαν στου πηγάθ^ι σας τσ^η Διυτσιέρα; Έκαμέτσι λουγαριασμόν, ρωτησε η Αργύραινα.

-΄Ασουτσις, είπε η κυρά-Δήμητρα και συγκινήθηκε.

Τσις καμαρώνουμι. Έρχουντσι μι του μαύρου του φουστάνι του διυτσιριάτσικου, τα όργανα, τα μπρατσιμούλια κι όλου του συμπιθιριακό. Προυσκυνούν 3 φουρές. Ριχνουν τουν παρά στου πηγάθι,  βγανουν νιρό κι ρίχνουν του γαμπρό να πλυνει τα χέρια του  ιια του καλό. Ύστσιρα χουρεύουν του νυφιάτσικου κι ανοίγει η καρδιά μας. Έχουμι πουλύ καλά ιθίματα.

Πε μας κάνα καλό τραγούθ^ι σήμιρα που'νι τ' όνομά μ^ου, Λιυτσιέρου,  είπε παρακαλεστά ο Κώστας.

Θα σ' πω, μπρε Κώστα, αλλά να μας πεις κι ισύ  κανα χαμπέρ^ι απ' αυτά π^ου   γραφ^εις   στσ^ις ιφημιρίδις κι τα μουλουγάει όλους ου κόσμους. Να σας πω σ' αυτά τα σπίτσια τα ψηλά κι τα ζουγκραφισμένα ή ένα ι_ια τσ'  ισιένα καλύτσιρα, μπρε Κώστα! Κι άρχισε το: 

Μη , μωρέ, μη μ' αρραβωνιάζεις  'κόμα,

μη μ'αρραβουνιάζεις 'κόμα,

'κόμα ιτούτον του χειμώνα 

κι τουν άλλου παραπάνου,

να διαλιέξου κι να πάρου.

Όλοι χτυπούσαν παλαμάκια κι ακολουθούσαν κάθε φορά που το τραγούδι ήθελε διπλό-τριπλό γυρίσματα,

Έφυγαν, για να παν στουν Κώστα τ^ου Δουβλ^η, τουν Κουτσιούλα τουν Κιραμάρ^η κι όπου αλλού έβρισκαν ανοιχτή πόρτα.

Κατά το βραδάκι θυμήθηκαν που είναι και η γειτονιά τους. Περνώντας απ' το σπίτι τσ^ης  Κώτσινας τ^ου Ταφαρλή ζήτησε η Λευτέρω  να πάνε και σ' αυτήν.

-Πώς θα πάμι, Λιυτσιέρου; Ποιον θα πούμι σ' έτση πουλλά; ν' Κώτσινα που'νι χήρα; Δε μας απόμ^εικιν τζιπ μυαλό;

-Καλά λιες, Αργύρινα. Τσι του'ρθιν κι αυτόν κι πέθανιν κι άφ^ηκιν τσ^η Σουλτάνα χήρα κι τα παιδιά τ^ου ουρφανά;

Αυτές τις κουβέντες άκουσαν ο μπάρμπα-Χαρίσης , ο μπαρμπα -Αργύρης και τα παιδιά τους και βγήκαν  να τις υποδεχτούν ! Αρτσιουμένους ου μπαρμπα-Αργύρ^ης απόπιασιν 'ν  Αργύρινα. Το ίδιο έκαμε κι ο μπάρμπα- Χαρίσης τη Λευτέρω.

-Που, μαρ^η, πιαλάτσι ολ^η μέρα; Απ' τουν παπά πήρατσι τα ουνόματα απ' αφνούς π^ου ι_ιουρτάζ^ουν κι δεν άφ^ηκιέτσι  πόρτα ι_ια πόρτα; Ι_ιμίσια μάζουνιέτσι;

Πώς βρήκιτσι του δρόμου ι_ια του σπιτσ^ι; Δεν αδουκήθκιτσι τσ^ις άντρις σας, ούτσι κι τα πιδιά σας νηστσ^ικά ολ^η μέρα; Ζουρλάθ^ηκιτσι; Ί_ιν^ηκιτσι δυο παράδις! Ι_ιλάει ου κόσμους μι τσ'ισάς. Τσι χούια ειν^ι αυτά π'άνοιξιέτσι;

Με το κεφάλι κατεβασμένο η Λευτέρω χωρίς να χάνει άλλο χρόνο ανέβηκε στη μεσιά. Κρέμασε το μαντό της δίχως να βγάλει τσιμουδιά και τράβηξε το λάστιχο που είχε δεμένο με έξυπνο τρόπο στη μέση της αναδιπλώνοντας το φουστάνι. Γέμισε το πάτωμα από φοντάνια άλλα γυμνά και άλλα τυλιγμένα με χρυσόχαρτο, στραγάλια, φιστίκια, σταφίδες καρύδια, αμύγδαλα, κουραμπιέδες, σαλιάρια, παντεσπάνια και ό, τι άλλο δεν έτρωγαν από τα κεράσματα.

Πανζουρλισμός! Θάμπωσαν τα μάτια των πεινασμένων παιδιών. Ήταν αληθινά αυτά που έβλεπαν; Το ένα τσαλαπατούσε το άλλο, ξάπλωσαν κάτω, άρπαζαν, έτρωγαν χορταμό δεν είχαν. Στο τέλος γέμισαν και τις αγκαλιές τους με καλούδια.

Η Λευτέρω κι ο μπαρμπα-Χαρίσης τα κοιτούσαν σαστισμένοι για πολλή ώρα. Κάποια στιγμή η Λευτέρω πήρε το θάρρος και προσπάθησε να απολογηθεί.

-Δίκιου εχεις . ΄Αρχησάμι, Χαρίση. Διπλό πισημόημιρου σήμιρα. Μπόλικες οι βίζιτσις. Αλλά τσι να κάμουμι; Όλις οι βίζιτσις υπουχριουτσικιές. Ιδώ Κώτσιους, ικεί Κουτσιούλιας, ιδώ Λιέ γκου ικεί Λιέντσιου κι Λιενη, παραπέρα Νίτσα, Κουστάκης κι Κουσταντσινιά.

 Ποιον να τσ^ιμήσουμι κι ποιον ν' αφήκουμι; Συμπιθιρός ου ένας, ξάδιρφους ου άλλους, ιξήντα οχτώ ιυχήθ^ηκαμι! ιξήντα οχτώ πουτσήρια πιουτά μι λικιέρ κι ηλιαστό ήπιαμι. Όσα δεν τρώουνταν τα σακούλιαζάμι ιδώ ι_ια τα πιδιά. Καλά π^ου σκιέφ^ηκαμι αυτό του τσιέχνασμα μι του λάστσιχου κι δε χαράμ^ισαμι τσίπουτας. Γκιζιέρσαμι μόνι στσ^η Ι_ιράνεια. Αν ιύριυιν η Αργύρινα να πάμι κι στσ^η Χώρα στα θ^ικα τσ^ης τα σόια δε χανά σώσουμι καμπότσι. Ξιπουδαριάσκαμι. Έκαμάμι όμους κουράιου. Μια φουρά καμν^ει ου άλλους τσ^ις ιτοιμασίις. Ταχιά τα δαν^εικά θα παν στουν τόπου τα.

Ως τσ^η νύχτα να πας κι ισύ σ' άλλ^ουνους 68,  ι_ια να πιράσ^ουν καλύτσιρα οι μ^ικροι. Αυτού σι έχου παλ^ικάρ^ι. Ολ^οι σι καρτσιρούν. Να μας στειλ^ειτς κι του Χαρίσ^η του βραθ^υ μου'λιγαν. Τώρα κίνα ν' ανταμουθείς μι ν' παρέα  κι να μην αφήκ^ιτσι καέναν στου παράπουνου.

Ανάμεσα στα κεράσματα ξεχώρισε και το τσιγάρο του Κώτσιου του φούρναρη. Αυτό το πρόσφερε η Λευτέρω στο Χαρίση λέγοντας: 

-Χιριτσίσματα απ' τουν Κώτσιου του φουρνάρ^η. Να πας να σι κιράσ^ει κι ισένα διπλά κιράσματα ι_ιατσί ι_ιουρτάζ^ει αντάμα μι τσ^η Λιέγκου τ^ου.

Εκείνη τη στιγμή τους διέκοψε ένας μικρός.

-Πότσι , μητσιέρα, είνι πάλι Αϊ-Κουσταντσίνους κι Αϊ_ιά Ιλιέν^η;

-Μια φουρά του χρόνου είνι,  στσ^ις 21 τ^ου Μαη.

Τότσι ι_ιατσί ου μπαρμπα-Νιάκους ου Ταπνός ι_ιουρτάζ^ει του χ^ειμώνα μι τα μπουμπουσιάρια κι ου Ι_ιαννάκ^ης ου Γαννακός του καλουκαίρ^ι;

-Ισύ να λιες λιγότσιρα,  είπε η Λευτέρω κι όλα έμειναν μια  ΑΝΑΜΝΗΣΗ.

 Οι φωτογραφίες είναι από το σπίτι της κ.΄Αννας Γκουτζιαμάνη - Στυλιανάκη. Αν κάνετε κλικ σε κάθε φωτογραφία μπορείτε να τη δείτε σε μεγαλύτερο μέγεθος.

Η υπογράμμιση   λέξεων  όπως π.χ.  παιρν^ει δηλώνει τη μονοσυλλαβική  συμπροφορά των υπογραμμισμένων. Η μερική αποσιώπηση του τελικού άτονου φθόγγου "ι", εδώ -ει-,  δηλώνεται με το -ει-  που γράφεται πάνω δεξιά.

Ο συμφωνικός φθόγγος "γ^ου" της κοινής νεοελληνικής στο σιατιστινό ιδίωμα αντικαθίσταται από το φωνηεντικό φθόγγο "ι"  μπροστά από το φθόγγο  "ι"( γραφή : η, ι, υ, ει, οι, ) : π.χ. γεια - ιεια,  της γης - τς  ιης.

Στις λέξεις, όπως "για" και "γιος" , με την τροπή του φθόγγου "γ^ου"  σε "ι" ακούγεται ένα παρατεταμένο "ι" , που το γράφουμε μ' ένα δεύτερο "ι" μικρότερο κάτω δεξιά από το πρώτο ( για - ι_ια και γιος - ι_ιος ).

Γράφει η κ. Aννα Γκουτζιαμάνη -Στυλιανάκη

 και επιμελείται φωνολογικά  ο κ. Ελευθέριος Κουφογιάννης