Ημέρα της γυναίκας (8 του Μάρτη)

Ύμνος για τη γυναίκα

                                                του Φ. Κ.Βώρου

 Συνήθως κατά την επετειακή τούτη μέρα (8 του Μάρτη) λέγονται και γράφονται πολλά για το φεμινιστικό[1] (δηλ. το γυναικείο)   κίνημα, το οποίο  εμφανίστηκε από την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης  ως διεκδίκηση,  από την πλευρά των γυναικών, ίσων με τους άνδρες δικαιωμάτων στην πολιτική και ευρύτερη κοινωνική ζωή, στις εργασιακές σχέσεις, στην οικονομία.  Και επειδή  ακόμη  και σήμερα εκκρεμεί η αναγνώριση ίσων δικαιωμάτων σε πολλούς τομείς, προβάλλεται ο φεμινισμός ως κίνημα, γίνεται λόγος για σουφραζέτες[2] (αναφορά σε μια φάση διεκδίκησης ψήφου στις αρχές του 20ού αιώνα στη Γαλλία και την Αγγλία), αλλά παραλείπεται η ουσιαστική ανάλυση της ιδιαίτερης προσφοράς των γυναικών σε διάφορους τομείς της κοινωνικής ζωής, δηλαδή της προσφοράς της που δικαιολογεί τις διεκδικήσεις για πλήρη ισότητα.

          Πριν δώσουμε λοιπόν σύντομη ιστορία του γυναικείου κινήματος για ίσα δικαιώματα (από την εποχή του Διαφωτισμού ως σήμερα), θεωρούμε δίκαιο να μνημονεύσουμε κάποιους ιδιαίτερους τομείς της οικογενειακής και κοινωνικής ζωής, όπου η προσφορά των γυναικών προφανώς προηγείται ή και υπερέχει έναντι του έργου των ανδρών. Τέτοιοι τομείς και ρόλοι:

·        Δημιουργία οικογένειας και ανατροφή παιδιών.

·        Προσχολική αγωγή και Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση.

·        Παραϊατρικά επαγγέλματα  και νοσοκομεία.

·        Γραμματειακή προσφορά σε ποικίλες υπηρεσίες.

Ανάπτυξη του γυναικείου κινήματος σε χώρες της  Ευρώπης, της Αμερικής και αλλού.

          Όσο γνωρίζουμε από την ιστορία η θέση της γυναίκας ήταν δεύτερη μέσα στην ανδροκρατούμενη κοινωνία, εκτός από τη λεγόμενη περίοδο της μητριαρχίας. Η παρουσία της γυναίκας  στην πολιτική ζωή ήταν μηδαμινή ή ανύπαρκτη.

Λογουχάρη από την αρχαία Αθήνα γνωρίζουμε μόνο το ρόλο της Ασπασίας, που ασκούσε κάποια επιρροή στον Περικλή, και κατά την ελληνική Αρχαιότητα μόνο στον «Κήπο του Επίκουρου», στη σχολή δηλ. του Επίκουρου, βρίσκουμε ισότιμη παρουσία γυναικών, με δικαιώματα και υποχρεώσεις όπως οι άνδρες.  

Στη ρωμαϊκή αυτοκρατορική εποχή έχουμε κάποια εμφάνιση γυναικών στην κοινωνική ζωή ,  η οποία όμως εμφανίζεται  ως έκφραση έκλυσης των ηθών[3].

Από την Ιστορία του Βυζαντίου  γνωρίζουμε κάποιες γυναίκες που άσκησαν κάποια επιρροή στο αυτοκρατορικό περιβάλλον (Θεοδώρα, σύζυγος του Ιουστινιανού ) ή πρόσφεραν κάποια επαινετή υπηρεσία (' Αννα Κομνηνή, έγραψε την Ιστορία του πατέρα της  ως αυτοκράτορα, την Αλεξιάδα).

          Στους νεότερους χρόνους η Βιομηχανική Επανάσταση φαίνεται ότι άνοιξε το δρόμο για να βγουν  οι γυναίκες από το στενό οικογενειακό χώρο προς την εργασία, το εργοστάσιο, όπου μπορούσαν να προσφέρουν εργασία με χαμηλή αποζημίωση και χωρίς διαμαρτυρίες, αλλά με περισσή υπακοή. Και  παράλληλα διατυπώθηκαν στοχασμοί για ίσα δικαιώματα από στοχαστές του Διαφωτισμού, που μιλούσαν για φυσικά δικαιώματα. Στη Γαλλία ο Condorcet (Κοντορσέ), που είχε αναλάβει την ευθύνη για τη διατύπωση του Συντάγματος  (1793, στα πλαίσια της Γαλλικής Επανάστασης), περιέλαβε ειδική ρήτρα για την ισότητα των δικαιωμάτων και το αίτημα ψήφου των γυναικών. Είχαν προηγηθεί: «Το τετράδιο Παραπόνων των Γυναικών»  (από τη Φελισιτέ ντε Κεραλιό, το 1789) και η «Διακήρυξη των Δικαιωμάτων των Γυναικών» (από την Ολέμπ ντε Γκουζ, το 1791).

          Από τα μέσα του 19^ου αιώνα το κίνημα των γυναικών γίνεται πιο αισθητό στη Βρετανία, στη βιομηχανική Αγγλία. Το 1866 ΄Αγγλος βουλευτής παρουσιάζει στο Κοινοβούλιο  Υπόμνημα Γυναικών για δικαίωμα ψήφου. Ο John Stuart Mill, γνωστός πολιτικός φιλόσοφος, σε βιβλίο του με το χαρακτηριστικό τίτλο: Η υποδούλωση των Γυναικών (1896) εισάγει ένα αίτημα πρακτικό, εργασιακό:  ισότητα στις αμοιβές ,είσοδο σε όλα τα επαγγέλματα, νομική και πολιτική ισότητα.

          Ανάλογο φεμινιστικό κίνημα  στην Αμερική έδρασε με παρελάσεις, λαμπαδηδρομίες, διαταράξεις προεκλογικών συγκεντρώσεων  των ανδρών.

Ο Marx  είχε υποστηρίξει ότι: «η κοινωνική πρόοδος μπορεί να μετρηθεί με ακρίβεια από τη θέση της γυναίκας σε μια δεδομένη κοινωνίας» (από το λήμμα «φεμινισμός» στην εγκυκλοπαίδεια Δομή).

Από τις αρχές του 20ού αιώνα άρχισε σταδιακά η επίσημη αναγνώριση του δικαιώματος ψήφου για τις γυναίκες: στη Φινλανδία το 1906, στη Νορβηγία του 1907-1909, στη Δανία το 1915, στη Ρωσία το 1917 (με την Επανάσταση), στη Γερμανία- Αυστρία -Τσεχοσλοβακία το 1918 (με την ήττα στον Α΄ Μεγάλο Πόλεμο) στη Σουηδία  το 1919-21, στη Βρετανία το 1918 (με τη νικηφόρα λήξη του Πολέμου και πάντως ύστερα από 2584 (!) Υπομνήματα), στις Η.Π.Α. το 1920.

Κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου και κυρίως μετά τον Β΄ Μεγάλο Πόλεμο το δικαίωμα ψήφου για τις γυναίκες έχει γενικευτεί, όχι όμως και το δικαίωμα ίσης αμοιβής για την εργασία που προσφέρει. Η πιο σημαντική εκκρεμότητα που υπάρχει σήμερα είναι ότι δεν προστατεύεται η γυναίκα ως μητέρα εργαζόμενη, με σοβαρές συνέπειες σε επίπεδο ατομικό και κοινωνικό (δημογραφικό), που έχει πάρει απειλητικές διαστάσεις, για τις μελλοντικές κοινωνίες, αν αυτές  δεν αναγνωρίσουν έγκαιρα ειδικά δικαιώματα για τη γυναίκα ως πιθανή μητέρα πριν από το γάμο και ως μητέρα για κάποια χρόνια μετά την τεκνοποιία, ως την ώρα που τα παιδιά της θα πάνε σχολείο.

Ανάπτυξη του γυναικείου κινήματος στη χώρα μας.

Στην Ελλάδα το γυναικείο κίνημα είχε άλλα πρότυπα και άλλες αφορμές. Στη μνήμη του λαού υπήρχαν ηρωικές μορφές που πρωτοστάτησαν σε διάφορες φάσεις του Αγώνα για την Ανεξαρτησία: η Μπουμπουλίνα στον Αγώνα του 1821, οι Σουλιώτισσες νωρίτερα, η καπετάνισσα Περιστέρα στη Σιάτιστα του 1878.

Το 1921 ένας πολιτικός, ο Δημ. Γούναρης, επηρεασμένος από τη γενικευμένη τότε στον ευρωπαϊκό χώρο τάση για ψήφο στις γυναίκες, υποσχέθηκε να προωθήσει το θέμα και στην Ελλάδα. Η υπόσχεση δεν πραγματοποιήθηκε, αλλά το 1930 - με Κυβέρνηση Ελ. Βενιζέλου- αναγνωρίστηκε το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες με πολύ περιοριστικούς όρους:

.α΄. Μόνο για τις δημοτικές εκλογές.

.β΄. Μόνο να εκλέγουν οι γυναίκες, όχι να  εκλέγονται.

.γ΄. Μόνο για όσες ήξεραν γράμματα.

.δ΄. Μόνο για όσες είχαν ηλικία πάνω από 30 χρόνια.

Κατά τη διάρκεια της Εθνικής Αντίστασης  (1941-44) η συμμετοχή των γυναικών επηρέασε την Πολιτική  Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης  (ΠΕΕΑ) για να αναγνωρίσει τυπικά και νομικά την ισότητα γυναικών προς τους άνδρες. Στις εκλογές για το Εθνικό Συμβούλιο (23-4-1944, Κυβέρνηση του Βουνού) εκλέχτηκαν και γυναίκες ως εθνοσύμβουλοι: η Χρύσα Χατζηβασιλείου, η Μαρία Σβώλου, η Καίτη Νισυρίου-Ζεύγου, η Μάχη Μαυροειδή, η Φωτεινή Φιλιππίδη.

Οριστικά το θέμα λύθηκε μετά τον Εμφύλιο, με το Σύνταγμα του 1952. Στη δεκαετία του 1950 η κοινωνία μας ανέδειξε την πρώτη βουλευτίνα, την  Ελένη Σκούρα, και την πρώτη Υπουργό, τη Λίνα Τσαλδάρη. Σήμερα τα πολιτικά κόμματα συναγωνίζονται για την προώθηση γυναικών στην πολιτική ζωή.

Αλλά το βασικό πρόβλημα προστασίας της γυναίκας  - μητέρας παραμένει άλυτο προς μεγάλη ζημία της κοινωνίας.