Γ. Λογοθέτη,                         Μίκης Θεοδωράκης                         Θρησκεία μου  είναι η Ελλάδα   Εκδόσεις, «Άγκυρα» Αθήνα, 2004

Όσοι αγαπούν το Μίκη, ξέρουν τη ζωή του και δε χάνουν καμιά συνέντευξή του ίσως δεν έχουν να βρουν πολλά νέα στοιχεία , κυρίως για την περίοδο 1940-74. Θα χαρούν όμως ξανά το ζεστό λόγο του, τη βαθιά  και πάντα νεανική σκέψη του, τη γεμάτη αγώνα και όνειρο ζωή του, ένα πλήθος φωτογραφιών, που  σημάδεψαν μέσα  στο χρόνο σημαντικές στιγμές αυτής της ζωής   και τις  απεικονίζουν. Κύρια όμως θα έχουν ένα κείμενο που, χωρίς να κουράζει τον αναγνώστη, καταφέρνει να του δώσει με χαρακτηριστική συντομία  σημαντικές στιγμές των τελευταίων 60 χρόνων της ιστορίας της πατρίδας μας, μιας εποχής στην οποία  ο Θεοδωράκης δεν ήταν απλός, αδρανής,  περαστικός διαβάτης…..
Αυτές τις στιγμές και την εποχή θα γνωρίσουν   και όσοι ξέρουν το Μίκη   κυρίως ως  καλλιτέχνη δημιουργό, όχι όμως τόσο καλά ως ενεργό πολίτη , αγωνιστή, άνθρωπο.
 
  Το   βιβλίο  έχει την εξής δομή :

Α. Ένα  εισαγωγικό μέρος, που το  καλύπτουν τα παρακάτω κείμενα:
Προλογικό σημείωμα από το Μίκη Θεοδωράκη, Γεια σου Μίκη , ποίημα από την κινέζα ελληνίστρια και ποιήτρια Σιου Κάι, Προλογικά, του Χρ. Τσολάκη , Το μεγάλο ταξίδι, του Γιώργου Λογοθέτη και «Διάλογοι με τον Καζαντζάκη».
 
Β΄. Έξι  Μέρη  με τους τίτλους που ακολουθούν  :
Πρώτο: Ταμένος στο Χρέος
Δεύτερο: Κατοχή –Αντίσταση – Εμφύλιος
Τρίτο: Πολιτιστική Επανάσταση
Τέταρτο: Δικτατορία
Πέμπτο: Μεταπολίτευση
Έκτο : Μαρτυρίες και
 
Γ΄. Επίλογος .
 
 Το βιβλίο συνοδεύεται και από ένα σχετικό με  το θέμα και την εποχή DVD.
 
O Συγγραφέας του   Γ. Λογοθέτης έχει μια ιδιαίτερη σχέση με το Μ. Θεοδωράκη   και σ’ αυτήν αναφέρεται   στις πρώτες σελίδες του   πρώτου μέρους.  Ένα τραγούδι του Θεοδωράκη, το «Βράχο, βράχο τον καημό μου….» , που τον συγκίνησε τότε που 16χρονο αγόρι άφηνε  το νησί του, το Σεπτέμβρη του1962, και ξεκινούσε για το δικό του ταξίδι, τη δική του προσωπική περιπέτεια, μια παράσταση στο θέατρο Καλουτά, εκείνη της λαϊκής Τραγωδίας του Μίκη Θεοδωράκη «Το τραγούδι του Νεκρού Αδερφού», και τέλος η συνάντησή τους στη Στοκχόλμη, συνάντηση που τον γέμισε με ενθουσιασμό για τον αντιδικτατορικό αγώνα  είναι οι τρεις στιγμές που καθόρισαν τη σχέση τους και στάθηκαν αρχή για μια φιλία και ένα μακρινό ταξίδι….
 
Από το εισαγωγικό  μέρος ξεχωρίζω   το κείμενο Προλογικά, του Χρ. Τσολάκη, ο οποίος με τη  βαθιά γνώση   της ελληνικής λογοτεχνίας (αρχαίας και νέας) καθορίζει με ακρίβεια τη θέση του Θεοδωράκη ανάμεσα στους μεγάλους δημιουργούς της ελληνικής τέχνης του λόγου και προβάλλει τα δυο βασικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του: έρωτα  ελευθερίας και αίσθημα ευθύνης. 
                                                                              
Διαβάζοντας  λοιπόν, αυτό το βιβλίο-Λεύκωμα   παρακολουθούμε τη ζωή του Θεοδωράκη μέσα από και παράλληλα με την ιστορία  της πατρίδας μας, από το 1940 μέχρι σήμερα.   
Α΄ μέρος: Ταμένος στο Χρέος
Στην Τρίπολη, 1940, το πάθος για τη  Μουσική, που είχε ανάψει παλιότερα στο Αργοστόλι, «τον κρατάει άγρυπνο νύχτες ολάκερες» κι αρχίζει να μελετάει πιάνο. Στην Τρίπολη πρωτομίλησε μέσα του και η οικογενειακή παράδοση για το ΧΡΕΟΣ. 15χρονο αγόρι με την κήρυξη του πολέμου φεύγει για το μέτωπο. Το εγχείρημα όμως είχε άδοξο τέλος, αφού, με παρέμβαση του πατέρα του, τον γυρίζουν πίσω. Στην ίδια πόλη μαθαίνει  για την ίδρυση του ΕΑΜ, έπειτα του ΕΛΑΣ και καταλαβαίνει ότι η συμμετοχή του στην Αντίσταση «είναι γι’ αυτόν μονόδρομος». Εκεί  γνώρισε και τα πρώτα βασανιστήρια για αντιστασιακή συμπεριφορά του και,  όταν αντίκρισε  10 πατριώτες κρεμασμένους από τους Γερμανούς, αισθάνθηκε πως το να πολεμήσει γι’ αυτούς  και για όσους άλλους θυσιάζονται για την πατρίδα ήταν το ΧΡΕΟΣ του  στη ζωή.
 
Β΄ μέρος: Κατοχή –Αντίσταση – Εμφύλιος
Στην Αθήνα το 1943, οργανώνεται στην ΕΠΟΝ. Στο Μπλόκο της Κοκκινιάς αντιμετωπίζει το μασκοφόρο συνεργάτη των Γερμανών   και το 1944, όταν  τολμάει να διαφωνήσει με τη γραμμή του Κόμματος για τη στάση που τους  υποδείκνυε  να κρατήσουν  απέναντι στους Εγγλέζους,  εισπράττει    καταδίκη σε θάνατο.
 Αλλά  αυτός, αγνοώντας την,  συνεχίζει τον αγώνα, πολεμάει στα Δεκεμβριανά , γιατί «τον καλούν οι σκοτωμένοι και οι πληγωμένοι σύντροφοί του», τον καλεί το ΧΡΕΟΣ.  Και για τα Δεκεμβριανά θα πει  : «Τα Δεκεμβριανά στάθηκαν για μένα  από τις πιο ηρωικές σελίδες του αγώνα για την ελευθερία μας. Αν υπήρχε επιτύμβιο επίγραμμα – κατά το Αισχύλειο – που θα επιθυμούσα να γραφεί  στον τάφο μου, θα ήταν : Πολέμησε τον Δεκέμβρη….» (σελ. 55).
Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας και βλέποντας τη στάση του Κράτους  απέναντι στους αριστερούς δηλώνει στον πατέρα του με αποφασιστικότητα: «Από σήμερα ξεθάβω το όπλο μου…».(σελ. 57).
Η προδοσία εις βάρος του Άρη Βελουχιώτη και ο άδικος  θάνατός του  συγκλονίζουν  το Μίκη, που εκτιμά ότι: «Ο Άρης στη φαντασία του λαού έγινε θρύλος! έγινε βουνό, ποτάμι, αέρας που θα φυσάει πάντα στα αντάρτικα λημέρια».(σελ 60).
Τον  Εμφύλιο,  που ακολούθησε, ο Θεοδωράκης τον χαρακτήρισε ως «τη μεγαλύτερη τραγωδία  στην  Ιστορία του Ελληνισμού» και σε όλη του τη ζωή θα παλέψει  για την Εθνική Συμφιλίωση, για την επούλωση της πληγής. Στη  σελ. 62 διαβάζουμε την πιο απλή και καθαρή διατύπωση του δικού μας εμφύλιου σπαραγμού: 
«Ο Εμφύλιος είναι σαν να ταξιδεύεις σε ένα λεωφορείο, που οι μισοί επιβάτες είναι θανάσιμοι εχθροί σου∙ είναι θανάσιμοι εχθροί   χωρίς να έχουν κάποιο σημάδι να τους αναγνωρίζεις. Μιλούν ελληνικά σαν και  σένα, είναι Έλληνες όπως κι εσύ. Όμως εσύ για κείνους είσαι πουλημένος στους Βουλγάρους κι αυτοί για σένα είναι πουλημένοι στο θρόνο, στη Φρειδερίκη, στους Αμερικάνους. Έτσι, στον Εμφύλιο δεν υπάρχουν πατριώτες, αφού οι μισοί για τους άλλους μισούς είναι όργανα ξένης δύναμης. Γι’ αυτό και οι μεν είναι πεπεισμένοι πως για το καλό της Πατρίδας πρέπει να εξολοθρεύσουν τους άλλους…».
 Και στη σελ. 75 διαβάζουμε τη δική του θέση, τη δική του απόφαση για τη στάση του απέναντι στον Εμφύλιο, στάση  για την οποία πάλεψε μια ζωή: «Έταξα,  μοναδική αποστολή στον εαυτό μου, να κλείσω την πληγή που άνοιξε ο Εμφύλιος, με σύμβολο τη Μακρόνησο πάνω στο κορμί της πατρίδος μου. Αλλιώς δε θα μπορούσα να ζήσω. Δεν ήταν  μόνο μια πολιτική ένταξη. Ήταν μια υπαρξιακή  επιταγή. Μια υπόθεση ζωής και θανάτου…».
            Κι όταν αργότερα στο Παρίσι με το μουσικό του έργο προβάλλει την ενότητα και  αντιμετωπίζει την απορία και  την άρνηση των συντρόφων του, απαντάει: «Πέσαμε στην παγίδα των ξένων που μας έβαλαν να αλληλοσφαγούμε….Οι πλούσιοι δεν πολέμησαν στα βουνά. Παιδιά του λαού από τη μια μεριά, παιδιά του λαού από την άλλη.»(σελ.81).
 Συγκλονιστικές είναι στο μέρος αυτό οι αφηγήσεις του για την εξορία στην Ικαρία, για τα βασανιστήρια στη Μακρόνησο. «Η Μακρόνησος ήταν ο Τρόμος …Ο Τρόμος των βασανισμένων που τους έβρισκες το πρωί κρεμασμένους  στα συρματοπλέγματα….» σημειώνει ο ίδιος (σελ. 68).  Και λίγο παρακάτω, σε απόσπασμα   από    το αυτοβιογραφικό βιβλίο του ,  Οι δρόμοι του Αρχάγγελου, διαβάζουμε: «Στη Μακρόνησο έχουν πεθάνει οι μύθοι και οι θεοί. Έχει πεθάνει και αυτό που εσύ γνώριζες σαν άνθρωπο. Στα χέρια τους γίνεσαι σκουλήκι και αυτοί από πάνω σου γύπες, σκορπιοί και ύαινες.
            Ο χτεσινός σύντροφός σου γίνεται βασανιστής,  σε χτυπά και σε φωνάζει:
«Γιατί, ρε πούστη, επιμένεις; Είσαι καλύτερος από μένα που έσπασα και υπόγραψα; Θα σπάσεις και εσύ!» (σελ.68).
  
Αλλά από τούτες τις φρικτές μνήμες και από  τους ήχους της φουρτουνιασμένης θάλασσας και των ουρλιαχτών των συντρόφων που  βασανίζονταν, ήχους που κουβαλούσε μέσα του, φυτρώνουν άνθη, άνθη μουσικά. Στο Παρίσι, στην περίοδο 1955-1958, οι ηχητικές μνήμες της εποχής εκείνης καταγράφονται, μετουσιώνονται σε μουσική. Είναι καταπληκτική η σελίδα 74, όπου ο Θεοδωράκης μας  οδηγεί σε μια σπουδή των ήχων, της ποιότητας και της διαφοράς τους.
 
Γ΄ μέρος : Πολιτιστική Επανάσταση.
Ο Μίκης Θεοδωράκης το 1954 φεύγει με υποτροφία για το Παρίσι, σε μια  προσπάθεια να ξεχάσει, να σωθεί  από την κόλαση των αναμνήσεων της Κατοχής και του Εμφύλιου.  Σπουδές  και δουλειά πολλή χαρακτηρίζουν την περίοδο αυτή της ζωής του. Γίνεται γνωστός και, ενώ θα μπορούσε να έχει μια λαμπρή καριέρα στο εξωτερικό, ο ίδιος έχει στραμμένο το βλέμμα στην πατρίδα. Το κάλεσμα έρχεται από τον Γιάννη  Ρίτσο  που του στέλνει τον Επιτάφιο και ο Θεοδωράκης απαντάει άμεσα με τη μελοποίηση του ποιήματος (το οποίο αναφέρεται στο ματωμένο Μάη του 1936, στη Θεσσαλονίκη).
 
Αργότερα, 22 Μαΐου 1963 η δολοφονία του Λαμπράκη τον συγκλονίζει. Άμεσα ιδρύεται η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη, «η άλλη Αριστερά, η πρώτη αντιδογματική, γνήσια δημοκρατική Αριστερά στην Ευρώπη», θα πει ο Θεοδωράκης, (σελ.83). Και τότε γεννιέται ένα πολιτιστικό κίνημα, μια Πολιτιστική Επανάσταση στην Ελλάδα. Ψυχή  της  ο Θεοδωράκης. Όπλο  της  ο ενθουσιασμός των νέων και  το τραγούδι,  που γίνεται ιστορική μνήμη, και στόχος της η κοινωνικοπολιτική αλλαγή. 
Η Ελλάδα σε όλες τις γωνιές της πάλλεται στο ρυθμό της Πολιτιστικής Επανάστασης και η αντίδραση αρχίζει τις διώξεις. Πολεμάει τις εκδηλώσεις Αλλά το χαρακτήρα του αγώνα και τη δικαίωσή του  τη διατυπώνει συμβολικά και εύστοχα   ένας συνταγματάρχης στη Βέροια: « Κύριε Θεοδωράκη, μη φοβάστε! Εσείς είστε μια ιδέα, και η ιδέα είναι σαν καρφί. Όσο το χτυπάνε, τόσο πιο βαθιά μπαίνει στον τοίχο….!(σελ. 85) .
Το πολιτικό μανιφέστο  (σελ. 84)  για την πολιτιστική Επανάσταση είναι αποκαλυπτικό  των στόχων και των επιδιώξεων αλλά και του  ονειρικού, του  δονκιχωτικό χαρακτήρα του Μίκη.
Τα γεγονότα του ’65, ο θάνατος του Σωτήρη Πέτρουλα, η καταγγελία του  Θεοδωράκη ότι ηθικός αυτουργός της δολοφονίας του Λαμπράκη είναι το παλάτι και ειδικά η Φρειδερίκης  είναι άλλες αναφορές αυτού του κεφαλαίου.
Παράλληλα γίνεται αναφορά και ιστορικός και κριτικός σχολιασμός στα έργα αυτής της περιόδου : Το Άξιον Εστί (1964), η Ρωμιοσύνη (1966), το Μαουτχάουζεν (1966) .  
Το κεφάλαιο κλείνει με το κείμενο του Σταύρου Κουγιουμτζή:  «Η κοσμογονία του Μίκη Θεοδωράκη,  (σελ. 94),  που αποτελεί προσπάθεια ερμηνείας του φαινομένου Θεοδωράκη, που τελικά ηχεί ως ύμνος  γι’ αυτόν.
 
Δ΄ μέρος:   Δικτατορία  
Καινούργιος κύκλος δοκιμασιών και Αντίστασης για το Θεοδωράκη, που από την πρώτη κιόλας μέρα  μιλάει στο λαό και στη διεθνή κοινή γνώμη με κείμενα που καλούν σε Αντίσταση. «Ο Φασισμός χτύπησε την πατρίδα» λέει στο πρώτο και καλεί το λαό σε οργάνωση αντίστασης (σελ.98).
«Στη χώρα που γεννήθηκε η δημοκρατία πεθαίνουν οι τύραννοι» λέει με αισιοδοξία στο μήνυμά του προς  τους ξένους.(σελ.99).
Η ίδρυση του ΠΑΜ, η σύλληψή του ίδιου και των συντρόφων του, η κράτησή του  στην Ασφάλεια, στο υπόγειο κρατητήριο – βασανιστήριο ή κολαστήριο της  οδού  Μπουμπουλίνας, η εξορία του στη Ζάτουνα της Αρκαδίας,  η φυλάκισή του στις φυλακές του Ωρωπού,   η  αρρώστια του και η επιχείρηση διάσωσής του από τον Σρεμπέρ, γάλλο πολιτικό και δημοσιογράφο,  η φυγή του στο εξωτερικό, ο αγώνας του εκεί να κάνει γνωστό το ελληνικό θέμα στον κόσμο όλο και να ξεσηκώσει τη διεθνή κοινή γνώμη εναντίον των δικτατόρων, ο αγώνας του με όπλο το λόγο και το τραγούδι είναι  το θέματα που  παρακολουθούμε κύρια με την αφήγηση του Θεοδωράκη , ο Λογοθέτης  παραμερίζει  ευγενικά…και  σημειώνει:
«Την περίοδο της εξορίας του στο εξωτερικό, ο Μ. Θεοδωράκης  πραγματοποίησε χιλιάδες συναυλίες που συνοδεύονταν από συνεντεύξεις σε εφημερίδες, ραδιόφωνα, συγκεντρώσεις και εμφανίσεις στην τηλεόραση εναντίον της  Χούντας σχεδόν  σ’ ολόκληρο τον κόσμο...»  (σελ.116).
Ξεχωρίζω τα κεφάλαια: Λύση Καραμανλή (σελ.131) και Διάλογοι με τον Αλέκο Παναγούλη,( σελ.137-8). 
Το πρώτο, για το πολιτικό του θάρρος και την απόφασή του άλλη μια φορά να ενεργήσει με γνώμονα τη Καθήκον, και για την εύστοχή απάντησή του – παρατήρηση προς τον Καραμανλή: «Σας φορτώθηκα στην πλάτη μου όπως ο Ιησούς τον Σταυρό». 
Το δεύτερο, γιατί είναι ένα πραγματικό ρεσιτάλ λόγου / διαλόγου δυο αγωνιστών με βαθιά γνώση της πραγματικότητας και του τρόπου με τον οποίο μπορεί να αντιμετωπιστεί, ένα ρεσιτάλ λόγου που κινείται ανάμεσα στη λογική και το συναίσθημα , την ποίηση και το τραγούδι, ενός λόγου που σε γεμίζει «ευδαιμονία» ,  όπως παρατηρεί ο Γ. Λογοθέτης.
 Ε΄ μέρος:   Μεταπολίτευση.

Με την πτώση της χούντας ο Θεοδωράκης επιστρέφει αμέσως  στην Ελλάδα.  Ο αγώνας  για το όραμά του, την Εθνική  Συμφιλίωση, αλλά και για την πολιτιστική ανάπτυξη, την ειρήνη και τη συνεργασία των λαών συνεχίζεται, το  μετερίζι μόνο  είναι άλλο , είναι η πολιτική. Ο μουσικός Θεοδωράκης  υποχωρεί μπροστά στον πολιτικό Θεοδωράκη. Ο πολιτικός Θεοδωράκης καταφεύγει στη μουσική κάθε  που τον απογοητεύει η πολιτική και δεν

Στη σελ. 147 διαβάζουμε: «…..Σήκωσα τα βάρη του διχασμού. Όμως για την αναγέννηση της Πατρίδας είμαι έτοιμος να δώσω το χέρι και να ξεχάσω για πάντα τα απάνθρωπα μαρτύρια και τις εξορίες……» Βέροια, 9-3-1976:  «Επέλεξα  εν γνώσει μου να παίξω τον ρόλο του ελεύθερου σκοπευτή. Φαινομενικά είμαι για μια ακόμη φορά μόνος. Όμως μέσα μου νιώθω ότι σπέρνω ένα πολύτιμο σπόρο και ότι αργά ή γρήγορα θα δικαιωθώ….» (σελ.148). Έδεσα, 11-3-1976: «…Στη ζωή μου δεν έχω αγαπήσει τίποτα περισσότερο από την Ελλάδα και τον ελληνικό λαό….» (σελ. 149). Καβάλα , 16-3-1976: «Η κουλτούρα είναι  η τέχνη του ζην, είναι η καθημερινή ζωή….