Αμπελουργία

Ξύλινο εργαλείο που χρησιμοποιείται στην αμπελουργία κατά το φύτεμα των κλημάτων  . Ο αμπελουργός αφού ανοίξει την τρύπα με λοστό, ρίχνει στη βάση της  λίγο  νερό και άμμο , για  να κρατήσει υγρασία, και χώνει στη συνέχεια τη ρίζα και ένα τμήμα του κορμού του κλήματος . Μετά βουλώνει σιγά σιγά την τρύπα ως εξής : ρίχνει κατά διαστήματα γύρω από το κλήμα καθαρό ( χωρίς πετραδάκια ) χώμα, είτε «ξ^ινόχουμα» ( ξενόχωμα: ξένο χώμα, χώμα φερμένο από αλλού), είτε παρμένο από καλό- με καλό χώμα- μέρος  τ΄αμπελιού,    και το πατάει (συμπιέζει)  με  το ξ^υσνταρ, για να μη μείνει  αφράτο και μπαίνοντας ο αέρας  το στεγνώσει και ξεράνει και το φυτό. Το ξ^υσνταρ είναι ραβδί συνήθως από κρανιά , για  να είναι ανθεκτικό, ξυ(σ)μένο  με μαχαίρι ή παλιουρουκόπου-παλιαρουκόπου  (παλιουροκόπο), με το κάτω άκρο του , που χρησιμοποιείται  για το πάτημα ( συμπίεση ) του χώματος , λεπτότερο όχι όμως αιχμηρό αλλά στρογγυλευμένο ,  για να "πατιέται" και "σφίγγει" μ' αυτό το χώμα, αλλά και να μη πληγώνεται το φυτό.

Ετυμολογία της λέξης

Ξ^υσταρ  με μερική αποσιώπηση  του πρώτου φθόγγου "ι", όπως ξυστρί- ξ^υστρι  , και πλήρη αποσιώπηση του καταληκτικού, όπως λητάρι- λ^ηταρ , και παράλληλο μονοσυλλαβισμό <ξυστάρι κατά την εξελικτική τροπή των αρχαίων ουδετέρων με κατάληξη "-ιον" σε "-ιν" το Μεσαίωνα και μετέπειτα σε "ι"¨< ξυστάριν < ξυστάριον , υποκοριστικό < αρχαίο ξυστόν ( = το ξυσμένο ξύλινο στέλεχος του δόρατος ή του ακοντίου), όπως κοντάρι < μεσαιωνικό κοντάριν< μεταγενέστερο - ελληνιστικό κοντάριον , υποκοριστικό <αρχαίο ουσιαστικό κοντός .

Κατά την προφορά της λέξης  ξ^υσταρ ο οδοντικός φθόγγος "τ" (τ^ου) παίρνει την ηχητική χροιά  του "d" ( d^u : γράφεται με το άρρινο συμφωνικό δίψηφο "ντ" ) ˙ γι αυτό  η λέξη γράφεται και ξ^υσνταρ. Το "σ" εδώ προφέρεται ως "ζ" , όπως και στο σιατιστινό τοπωνύμιο - φράση " Στ' Νταβέλ^η  του λημέρ" που προφερόμενο ακούγεται "Ζτ' Νταβέλ^η του λημέρ").

(Απόσπασμα από σχετικό άρθρο του κ. Ελευθέριου Κουφογιάννη, φιλόλογου, διευθυντή του Ενιαίου Λυκείου Σιάτιστας http://www.siatistanews.gr\etymologika\etymologika2.html  )

επιστροφή