Το κείμενο  που ακολουθεί συντάχτηκε αρχικά ως  Μνημόνιο για μια εκδήλωση  επετειακή που οργανώθηκε από τη δημοτική Αρχή στη  Δομνίστα Ευρυτανίας, (12 Ιουνίου 2005), όπου είχε κάνει  την πρώτη εμφάνισή της  η ένοπλη ομάδα του ' Αρη Βελουχιώτη (Αθαν. Κλάρα)  την 7^η Ιουνίου 1942. Έπειτα το διευρύναμε, για να είναι κείμενο γενικά αναγνώσιμο και από μη ειδικούς ή ειδικά ενημερωμένους αναγνώστες και για να δίνει συνοπτική αλλά συνολική εικόνα της Εθνικής Αντίστασης των Ελλήνων  κατά την περίοδο της Κατοχής (1941-44) . Πάντως μερικές πρόσθετες διευκρινίσεις υπάρχουν και στις υποσημειώσεις. Και για όσες/ όσους επιθυμούν περισσότερη ενημέρωση προσθέσαμε κάποια διαλεγμένη βιβλιογραφία με κριτήρια πρώτα: τη νηφαλιότητα και την ολόπλευρη ανάλυση και κριτική, στην κρίση των αναγνωστών.                                                        

                          Φ. Κ. Βώρος

.α΄ Κοινωνικοπολιτικές περιστάσεις, όπου εκδηλώθηκε και αναπτύχθηκε η Εθνική Αντίσταση

1.    Είχαν προηγηθεί διώξεις , φυλακίσεις, εξορίες, εκβιασμοί συνειδήσεων και ταπεινώσεις  για «δηλώσεις μετανοίας» την περίοδο της 4^ης  Αυγούστου[1] (1936-1940). Οργή πολλή και αγανάκτηση κατά του καθεστώτος είχε συσσωρευτεί στις καρδιές και στη σκέψη των Ελλήνων.

2.     Είχαν επίσης προηγηθεί και  φαιδρότητες  προκλητικές  με τις φασιστικές οργανώσεις (ΕΟΝ) , που μείωναν την υπόληψη του φασισμού και προκαλούσαν την καταφυγή  των νέων σε ομάδες αντιφασιστικές, πολύ πριν από τον Πόλεμο και την Κατοχή. Λογουχάρη, οι δυο νεαροί  σπουδαστές, που επρόκειτο να κατεβάσουν  μέσα στο σκοτάδι της νύχτας (31 Μάη 1941) και να ξεσκίσουν τη γερμανική σημαία στην Ακρόπολη (ο Μανώλης  Γλέζος και ο Απόστολος Σάντας), έχουν  αφηγηθεί ότι μετείχαν ως μαθητές πριν από τον πόλεμο σε αντιμεταξικές / αντιφασιστικές ομάδες, που δημιουργούνταν και στα σχολεία[2].

3.    Ακολούθησε  η άδικη επίθεση  βαρβάρων: Μουσολίνι (28-10-1940), διαμέσου αλβανικού εδάφους, του Χίτλερ (6-4-1941), διαμέσου Γιουγκοσλαβίας και Βουλγαρίας [3]. Τότε πια ο ελληνικός στρατός, που είχε θριαμβεύσει κατά των Ιταλών στην Αλβανία, δεν μπορούσε να αναχαιτίσει τους εισβολείς στα άλλα μέτωπα. Οι στρατηγοί του μετώπου πρωτοστάτησαν για ανακωχή. Οι Γερμανοί με μηχανοκίνητες δυνάμεις έφτασαν στην Αθήνα (27-4-1941). Η σημαία με τον αγκυλωτό σταυρό υψώθηκε στην Ακρόπολη. Κορυφώθηκε τότε όλων των Ελλήνων η οργή ενάντια στους  επιδρομείς.

4.     Συνθηκολόγηση στρατηγών του μετώπου (που κρίθηκαν  ως γερμανόφιλοι) και φυγή της Κυβέρνησης (Τσουδερού)  και του βασιλιά προς το εξωτερικό, όπου συναποκόμισαν και «το εις χρυσόν  απόθεμα της  Τραπέζης Ελλάδος» [4] για τις  ανάγκες τους! Τώρα η οργή του λαού στρεφόταν ενάντια στους ανθρώπους που άφηναν το λαό στην τύχη του την ώρα της ανάγκης, ενάντια σε όλους που είχαν στήσει τη βασιλομεταξική δικτατορία ή συνεργάστηκαν μ' αυτήν. Και  φεύγοντας η κυβέρνηση παρέδωσε στους κατακτητές τους πολιτικούς κρατουμένους  των φυλακών (Ακροναυπλίας, Κέρκυρας...), ανθρώπους που δεν βαρύνονταν με κατηγορίες Ποινικού Δικαίου, αλλά διαφωνούσαν  ιδεολογικά με το καθεστώς. Περιστατικό κυβερνητικής αναλγησίας μοναδικό στην κατεχόμενη Ευρώπη!

.β΄. Μορφές αντίστασης και φάσεις εκδήλωσής της:

1.     Αντιφασιστικές  ομάδες  νέων   (κατά της 4^ης Αυγούστου)[5] υπήρχαν και πριν από τον πόλεμο, εκτός από τις κομματικές οργανώσεις που αντιστέκονταν στο καθεστώς και διώκονταν από αυτό[6].  Ουσιαστικά  αυτοί που αντιστέκονταν  και κρατούνταν σε φυλακές  (όπως η Ακροναυπλία και η Κέρκυρα)  ή σε άλλους τόπους εξορίας, γιατί  θεωρούνταν επικίνδυνοι για το καθεστώς, ήταν μέλη του Κ.Κ.Ε. Πολλοί από αυτούς, κυρίως εξόριστοι σε νησιά , μπόρεσαν να δραπετεύσουν, για  να αρχίσουν  νέους αγώνες ενάντια στο καθεστώς  της 4^ης Αυγούστου  και στους κατακτητές. Όλοι αυτοί  ήταν ψυχολογικά έτοιμοι για να αντισταθούν ενάντια στους φασίστες επιδρομείς και τους  εγχώριους φασίστες συνεργάτες τους.

2.     Καθολική ήταν συμμετοχή του λαού στον πόλεμο κατά των επιδρομέων (από τις γυναίκες της Πίνδου έως τον άμαχο πληθυσμό της Κρήτης)[7].  Και απόκρυψη όπλων παρατηρήθηκε μετά τη συνθηκολόγηση  των στρατηγών[8], προφανώς για στόχους Αντίστασης κατά του  Φασισμού γενικά. Ειδικά στη Μάχη  της Κρήτης (γ΄ δεκαήμερο του Μάη 1941) παρατηρήθηκε πρωτοφανής συμμετοχή του άμαχου πληθυσμού  για την απόκρουση των αερομεταφερόμενων γερμανικών δυνάμεων. Για τις απώλειες που δέχτηκαν  οι επιδρομείς σημειώνουμε ενδεικτικά ότι στο Γερμανικό Νεκροταφείο έξω από το αεροδρόμιο των Χανίων υπάρχουν 4.825  τάφοι Γερμανών θυμάτων εκείνης της εποχής.   

3.     Συντάχτηκαν τότε (κατά την έναρξη του πολέμου) και Υπομνήματα Φυλακισμένων (πολιτικών κρατουμένων , αντιπάλων του καθεστώτος) που ζητούσαν  να πάνε  οι ίδιοι στην πρώτη γραμμή του  μετώπου[9].   Δημοσιεύτηκαν  και επιστολές προτροπής από την ηγεσία τους[10]. Συγκεκριμένα από τις φυλακές της Κέρκυρας ο Γεν. Γραμματέας του Κ.Κ.Ε. , ο  Ν. Ζαχαριάδης , έστειλε επιστολή που δημοσιεύτηκε -με άδεια κυβερνητική - στις εφημερίδες της 2-11-1940, με την οποία προέτρεπε τους οπαδούς  του να πολεμήσουν για την υπεράσπιση της πατρίδας, έστω και υπό την ηγεσία της φασιστικής Κυβέρνησης της χώρας. Ανάλογη επιστολή - προτροπή  δημοσίευσε στα Χανιώτικα Νέα (στις 25 Μάη 1945) ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης, που ήταν ως τότε εξόριστος σε νησί του νότιου Αιγαίου και δραπέτευσε  από εκεί προς τα Χανιά.

4.     Μεμονωμένες πράξεις αντίστασης  και αυτοθυσίας είχαν προηγηθεί  Λογουχάρη,  

·       Ο  ταγματάρχης  Βέρσης  στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα (αρχές του Απρίλη 1941)[11],  έλαβε εντολή - μετά τη Συνθηκολόγηση των Στρατηγών - να παραδώσει την πυροβολαρχία του στους εισβολείς. Εκείνος οργάνωσε ειδική τελετή για απόδοση τιμής στη Μονάδα του και κατά την τελετή  ο ίδιος αυτοκτόνησε!

·        Αργείοι  πολίτες  και ένας Κύπριος,   που εργαζόταν στον πύργο ελέγχου του (τότε) στρατιωτικού   Αεροδρομίου  του ' Αργους[12], (γ΄ δεκαήμερο του Μάη 1941) οργάνωσαν το πρώτο  σαμποτάζ εις βάρος των Γερμανών:  κατέστρεψαν το δίκτυο επικοινωνιών μέσα στο αεροδρόμιο, ώστε να μη μπορούν να το χρησιμοποιήσουν οι Γερμανοί.

·        Δυο νεαροί σπουδαστές  κατέβασαν και έσχισαν      τη   σημαία   των κατακτητών στην Ακρόπολη (νύχτα της 31 του Μάη 1941)[13], για να εκφράσουν έτσι την οργή τους ενάντια στους κατακτητές

5.     Χιλιάδες νέοι έφευγαν  προς τη Μέση Ανατολή (κυρίως μέσω Τουρκίας), εκτός από τις μονάδες ενόπλων Δυνάμεων (Στρατού Ξηράς, Ναυτικού, Αεροπορίας) για να συνεχίσουν  τον πόλεμο  ενισχύοντας το Βρετανικό Στρατηγείο  Μέσης  Ανατολής[14], δηλαδή τους Βρετανούς ενάντια στον Ρόμμελ στη Βόρεια Αφρική.

6.     Ανασυγκρότηση  του Κ.Κ.Ε. (με πρωτοβουλία κυρίως εκείνων που δραπέτευσαν τότε  από τους τόπους εξορίας, από φυλακές,  από νοσοκομεία, όπου νοσηλεύονταν) και ίδρυση του ΕΑΜ (27-9-1941)[15]. Στάση των  άλλων πολιτικών Κομμάτων απέναντι στις εξελίξεις και συγκρότηση άλλων αντιστασιακών  οργανώσεων: ΕΔΕΣ -ΕΚΚΑ[16].

Συγκεκριμένα:

Πολλά μέλη του Κ.Κ.Ε. που δραπέτευσαν από τόπους εξορίας  ανασυγκρότησαν την Κεντρική Επιτροπή του Κόμματός τους  και -προσκαλώντας και άλλες πολιτικές δυνάμεις - προχώρησαν στη συγκρότηση του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου (ΕΑΜ), του οποίου τη διακήρυξη έγραψε ένας από τους κορυφαίους  στοχαστές της εποχής, ο παιδαγωγός Δημήτριος Γληνός (Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ). Στρατιωτικό σκέλος του ΕΑΜ υπήρξε ο ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός), του οποίου η πρώτη ένοπλη ομάδα εμφανίστηκε στην ορεινή Ευρυτανία αρχές Ιουνίου  1942 με αρχηγό (Καπετάνιο) τον 'Αρη Βελουχιώτη (αντάρτικο ψευδώνυμο του Αθανάσιου Κλάρα). Οι  ηγεσίες των άλλων πολιτικών κομμάτων δεν προχώρησαν σε ένοπλη Αντίσταση. Ομάδες όμως δημοκρατικών  οπαδών τους δημιούργησαν ένοπλες αντιστασιακές οργανώσεις διάφορες, όπως τον ΕΔΕΣ (με αρχηγό τον Ναπολέοντα Ζέρβα) στην Ήπειρο και την ΕΚΚΑ (με αρχηγό το Δημήτριο Ψαρρό, απόστρατο συνταγματάρχη) στην Κεντρική Στερεά. Από όλες τις οργανώσεις το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ είχε την πιο μεγάλη , πανελλήνια σχεδόν, δικτύωση.

7.     Πρωτοβουλίες για συγκρότηση ένοπλων ομάδων Αντίστασης - Κρούσης στα βουνά και στις πόλεις (1941-42)...Ελεύθερη Ελλάδα (1943)[17]. Μετά τη συγκρότηση πολλών ένοπλων ομάδων / Ανταρτών,  που συγκρότησαν συντάγματα και μεραρχίες, οι δυνάμεις Κατοχής δεν μπορούσαν πια να σταθούν στις ορεινές περιοχές της χώρας, όπου επικρατούσαν οι δυνάμεις οι Αντιστασιακές, και διαμορφώθηκε Ελεύθερη Ελλάδα (περίπου τα 2/3 της έκτασης του ελλαδικού χώρου) από την άνοιξη του 1943.

8.     Ο πολιτισμός στο βουνό  (στην Eλεύθερη Ελλάδα):

(Ποίηση, Θέατρο, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Λαϊκή Δικαιοσύνη)[18].Τότε έγινε κάτι πρωτοφανέρωτο για την ελληνική κοινωνία και θαυμαστό: πολυάριθμοι άνθρωποι του θεάτρου, λογοτέχνες, ποιητές, πανεπιστημιακοί δάσκαλοι φεύγανε από τις πόλεις προς την Ελεύθερη Ελλάδα, για να χαρούν λευτεριά και να προσφέρουν  εκεί τις υπηρεσίες τους. Ενδεικτικά σημειώνουμε μερικά ονόματα: ο Βασίλης Ρώτας, άνθρωπος του θεάτρου, ο ποιητής Ν. Καρβούνης, ο Γ. Κοτζιούλας, η παιδαγωγός Ρόζα  Ιμβριώτη, ο καθηγητής του Δικαίου   Αλ. Σβώλος, ο καθηγητής της χειρουργικής  Πέτρος Κόκκαλης... έφυγαν για τα βουνά ως αντάρτες εκπρόσωποι των τεχνών, των επιστημών... Για πρώτη φορά λειτούργησαν  εκεί θέατρα, ιδρύθηκαν Φροντιστήρια για γρήγορη εκπαίδευση δασκάλων,  οργανώθηκε Τοπική Αυτοδιοίκηση, Λαϊκή Δικαιοσύνη.

9.     Αντίσταση  των Ελλήνων στη Μέση Ανατολή:

Παρουσία ελληνικού  τακτικού Στρατού  (Ξηράς, Ναυτικού και Αεροπορίας) ως το Ελ Αλαμέιν και μετά...[19]. Η παρουσία η ελληνική υπήρξε μαζική. Εκτός από όσους είχαν συρρεύσει από  τον ελλαδικό χώρο, για να βοηθήσουν τις συμμαχικές προσπάθειες, κινητοποιήθηκαν εθελοντικά και πολλοί Κύπριοι και  πολυάριθμα μέλη  των ελληνικών Κοινοτήτων  που ζούσαν τότε στην Αίγυπτο (Αλεξάνδρεια, Κάιρο...). Παράλληλα  οργανώνονταν πολιτικά και συμπορεύονταν ιδεολογικά με τις οργανώσεις που δρούσαν στον ελλαδικό χώρο.

10.              Συγκρότηση της  Π.Ε.Ε.Α (10 Μάρτη 1944) και το έργο της ως το Σεπτέμβρη του 1944. Σύγκληση του  Εθνικού  Συμβουλίου και το έργο του (14-28 Μάη 1944)[20].Συγκεκριμένα: Η πιο μαζική αντιστασιακή οργάνωση (ΕΑΜ- ΕΛΑΣ) κινήθηκε και προς  πολιτική προετοιμασία της ελληνικής κοινωνίας  για την ώρα της απελευθέρωσης, που φαινόταν πια κοντινή  προσδοκία την άνοιξη του 1944. Στις 10  Μαρτίου συγκροτήθηκε στην ορεινή περιοχή της Ευρυτανίας Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α.), μια μορφή Κυβέρνησης στο βουνό, με Πρόεδρο τελικά τον Αλέξανδρο Σβώλο, καθηγητή του Συνταγματικού Δικαίου. Με  εκλογές που οργανώθηκαν κρυφά στην  κατεχόμενη χώρα συγκροτήθηκε Βουλή στο Βουνό, το Εθνικό Συμβούλιο, που συνεδρίαζε το Μάη του 1944 στο Δημοτικό Σχολείο του  χωριού  Κορυσχάδες. Εκεί συζητήθηκαν πολλά από τα προβλήματα που αντιμετώπιζε η ελληνική κοινωνία (οικονομικά, κοινωνικά, εκπαιδευτικά).

11.             Ειδική μέριμνα για την Εκπαίδευση:

 Πρόγραμμα μεταρρύθμισης (για εννιάχρονη υποχρεωτική Εκπαίδευση, γλώσσα δημοτική, μετάφραση αρχαίας γραμματείας), Φροντιστήρια για γρήγορη εκπαίδευση δασκάλων[21]. Αξίζει να σημειώσουμε ότι για πρώτη φορά  η Ελληνική κοινωνία δια των εκπροσώπων της προωθούσε τόσο τολμηρά βήματα στον τομέα της Εκπαίδευσης:

·        Επέκταση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης σε 9 χρόνια.

·        Καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας  γενικά στην Εκπαίδευση.

·        Διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας από μετάφραση μόνο  (για το Γυμνάσιο).

Το πόσο τα μέτρα αυτά ήταν τολμηρά φαίνεται από τις αντιδράσεις που ακούστηκαν κατά καιρούς από τα συντηρητικά πολιτικά κόμματα και τους «αρχαιολάτρες και γλωσσαμύντορες». Το  πόσο ήταν και είναι παιδαγωγικά σωστά αποδεικνύεται  από το ότι συντηρητικές Κυβερνήσεις  τα αποδέχτηκαν ως αναγκαίες μεταρρυθμίσεις αργότερα (μεταρρύθμιση Παπανδρέου - Παπανούτσου το 1964/65, την οποία πολέμησαν λυσσαλέα  οι συντηρητικοί και τη σάρωσαν το 1967 οι «σωτήρες», αλλά την επανάφερε νομοθετικά και συνετά  το 1976 η Κυβέρνηση Κ. Καραμανλή, με Υπουργό Παιδείας το Γ. Ράλλη).

12.             Πώς αντιμετώπισαν την Εθνική Αντίσταση οι Σύμμαχοι τον καιρό του πολέμου  και οι ελληνικές Κυβερνήσεις    ύστερα από τον πόλεμο:

·        Οι Βρετανοί  Liaison Officers (αξιωματικοί σύνδεσμοι) στα ελληνικά βουνά.

·        Το Κίνημα του Ναυτικού  στη Μέση Ανατολή, αφετηρία για εκκαθαρίσεις

   ( απομάκρυνση δημοκρατικών αξιωματικών).

·        Το Συνέδριο του Λιβάνου: ανοιχτή επίθεση κατά της Εαμικής Αντίστασης .

·        Σοβιετική αποστολή στο Βουνό (τέλος Ιουλίου 1944).

·        Συγκρότηση Εθνικής Κυβέρνησης (αρχές Σεπτέμβρη 1944).

·       Συμφωνία της Gazerta: υπαγωγή του ΕΛΑΣ στο Βρετανό αρχιστράτηγο Σκόμπυ, ένδειξη ότι η ηγεσία του ΕΛΑΣ δεν είχε στόχο  τη βίαιη κατάληψη της εξουσίας .

·        Η ώρα της Απελευθέρωσης (12-10-1944).

·        Σύννεφα στον ορίζοντα «συμμαχικά»[22].

Αναλυτικότερα: Οι «Σύμμαχοι», κατά κύριο λόγο οι Βρετανοί, αξιοποίησαν όσο μπορούσαν την  ελληνική Εθνική Αντίσταση στον ελλαδικό χώρο και στη Μέση Ανατολή, κατά το 1942-43, λ.χ. για την ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοπόταμου (25/26 Νοεμβρίου 1942), για να δυσχεράνουν τις μετακινήσεις  και μεταφορές των Γερμανών από τον ελληνικό βορρά προς το νότο.

          Όταν όμως διαπίστωσαν (από την πρώτη συνεργασία στο Γοργοπόταμο και μετά) ότι η Εαμική Εθνική Αντίσταση είχε και κοινωνικούς / πολιτικούς στόχους για μετά τον πόλεμο, οι Βρετανοί  «αξιωματικοί -  σύνδεσμοι» και γενικότερα η βρετανική πολιτική ηγεσία άρχισαν συστηματικά να εργάζονται για υπονόμευση της ενότητας των Ελλήνων και μεταπολεμικό παραμερισμό των προοδευτικών / σοσιαλιστικών δυνάμεων.

Συγκεκριμένα:

·       Μετά την επιτυχία στο Γοργοπόταμο,  όπου τον κύριο ρόλο έπαιξε ο 'Αρης Βελουχιώτης με αντάρτες του ΕΛΑΣ, οι Βρετανοί πρόβαλλαν  δια του B.B.C. ως μόνο συντελεστή της επιτυχίας το Ναπολέοντα Ζέρβα (σπορά ζιζανίων).

·        Όταν οι Έλληνες αντιστασιακοί στη Μέση Ανατολή εκδήλωσαν συμπάθεια για την εαμική ΠΕΕΑ των ελληνικών βουνών, οι Βρετανοί άδραξαν την ευκαιρία για εκκαθαρίσεις στις ελληνικές Δυνάμεις  εις βάρος των δημοκρατικών / φιλοεαμικών στρατιωτών και αξιωματικών, ώστε να μείνουν στις διάφορες μονάδες μόνο οι μεταξικοί και βασιλόφρονες, π.χ. στην Ταξιαρχία του Ρίμινι. Υπάρχει μάλιστα πληροφορία αξιόπιστη (του τότε πρωθυπουργού Τσουδερού) ότι οι Βρετανοί είχαν ευνοήσει το Κίνημα του Ναυτικού (την άνοιξη του 1944) , για να το χρησιμοποιήσουν  ως πρόσχημα για τις εκκαθαρίσεις σε όλες τις ελληνικές μονάδες!!!

Μέσα σε αυτό το κλίμα μεθόδευσαν το Συνέδριο Λιβάνου (Μάη  του 1944), όπου η εαμική πλευρά, η πιο δυνατή αντιστασιακή  στα βουνά, βρέθηκε απομονωμένη  και κατηγορούμενη στο Λίβανο.

Μέσα σε αυτές τις περιστάσεις η εαμική αντίσταση έκανε συνεχώς υποχωρήσεις, ώσπου δέχτηκε στη Gazerta (26- Σεπτεμβρίου 1944) υπαγωγή όλων των αντιστασιακών δυνάμεων,  άρα και του ΕΛΑΣ, στο Βρετανό στρατηγό Σκόμπυ! Η υποχώρηση αυτή την οποία υπόγραψαν και οι εκπρόσωποι του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ υποδηλώνει βέβαια και το ότι αυτοί δεν είχαν πρόθεση  να καταλάβουν βίαια την εξουσία στον ελλαδικό χώρο, όταν θα έφευγαν οι Γερμανοί. Και πραγματικά, όταν οι Γερμανοί αποχώρησαν από την Αθήνα (12 Οκτωβρίου 1944) και υπήρξε κενό εξουσίας ως την ημέρα άφιξης της εξόριστης Κυβέρνησης Εθνικής Απελευθέρωσης (18- Οκτωβρίου 1944) οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ δεν κινήθηκαν να καταλάβουν αυτό το κενό. Αντίθετα,  η αρχιστρατηγία Σκόμπυ «αξιοποιήθηκε» από τους Βρετανούς και την Κυβέρνηση της «Απελευθέρωσης» για πορεία προς τη σύγκρουση  (Δεκεμβριανά). Έτσι, αντί να λάμψει το φως της λευτεριάς στον ελληνικό ορίζοντα απλωνόταν η καταχνιά  εμφύλιας σύγκρουσης[23] με πολλά δεινά[24], κυρίως εις βάρος των Αντιστασιακών, ουσιαστικά εις βάρος όλης της ελληνικής  κοινωνίας.

Γενική Βιβλιογραφία:

- Β. Γεωργίου (επιμέλεια) Ιστορία της Εθνικής Αντίστασης (1940-45), 6 τόμοι, εκδ. «Αυλός» 1979.

- Γ. Ζωίδη - Δ. Καΐλα κ.α. Στ' ' Αρματα! Στ' ' Αρματα!, εκδ. «Γνώσεις», 1967.

τ. Α΄: Εισηγήσεις Συνεδρίου. Επιμέλεια: Κλ. Σ. Κουτσούκης, Αθήνα 1995.

- Πέτρου Ρούσου, Η Μεγάλη Πενταετία (1940-45) (2 τόμοι), εκδ. «Σύγχρονη Εποχή», 1982 (γ΄ έκδ.).

- Θαν. Χατζής, Η Νικηφόρα Επανάσταση που χάθηκε, 4 τόμοι, εκδ. «Δωρικός».

- Βασ. Μπαρτζώτα, Εθνική Αντίσταση και Δεκέμβρης 1944, εκδ. «Σύγχρονη Εποχή».

- Γιάννης Σακκάς, Η Εαμική Αντίσταση 1941-44, εκδ. «Παπαζήσης».

-Τάσου Βουρνά, Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας, 3^ος τόμος.

Πόλεμος (1940-41), Κατοχή, Αντίσταση, Δεκέμβρης 1944, Βάρκιζα (1945), εκδ. «Τολίδης».

- Απόστ. Στρογγύλης, Το Αντάρτικο Αεροδρόμιο, εκδ. «Γλάρος».

- Ν. Β. Νικολάου, Περιφρονημένα Ράσα στον Αντιστασιακό Αγώνα 1941-44, εκδ. «Γρηγόρης».

Γιάννης Ευτυχίδης, Ο Ανταρτόπαπας: Κοζάνης Ιωακείμ, εκδ. «Έψιλον γιώτα», Θεσσαλονίκη.

- Από το Μορφωτικό Ίδρυμα της Α.Τ.Ε, Η Ελλάδα του 1936-44. Πρακτικά Συνεδρίου, Αθήνα, 1989.

- Α. Ι. Κοραντή, Πολιτική  και Διπλωματική Ιστορία της Ελλάδος (1941-45)  2 τόμοι, βιβλιοπωλείο της «Εστίας», Αθήνα 1987.

- Θαν. Τραχήνη, Το Ξεκίνημα του Αγώνα και το Κρίκελλο Ευρυτανίας, Αθήνα 2004.

- Ελληνικό Κέντρο Πολιτικών Ερευνών, Η Εθνική Αντίσταση στην Ευρυτανία: 50 χρόνια από την ίδρυση και το Εθνικό Συμβούλιο της Π.Ε.Ε.Α. (1944-1994).

                                        Φ. Κ. Βώρος  Ph. D., επίτιμος

                             Σύμβουλος του Παιδαγωγικού  Ινστιτούτου

Copyright © 2005 F. K. Voros

url: www.voros.gr e-mail: info@voros.gr

 Τεχνική/Διαφημιστική Υποστήριξη: www.fora.gr