Ιερός Ναός προς τιμήν της Αγίας Τριάδος

Ο τόπος αυτός <η τοποθεσία της εκκλησίας της Αγίας Τριάδας> είναι τόπος με ιστορία. Σ’ αυτόν έχουν στηθεί στα 1912 τα κανόνια που έβαλλαν εναντίον των Τούρκων, που προσπαθούσαν να εισέλθουν στη Σιάτιστα από τα απέναντι βουνά Ζιάγκινα <Τσιάγκινα>, Καστράκι, Χαΐρ κ.λπ.. ………………
Δυστυχώς δεν σώζεται καμιά επιγραφή,<σχετική με το Ναό> αλλ’ από την παράδοση είναι γνωστό ότι σε αρχαιότερη εποχή χρησίμευσεν ως πρώτο καθολικό, ότι εδώ ήταν η αρχαιότερη συνοικία, της οποίας οι κάτοικοι μαζί με τους κατοίκους των πέριξ συνοικισμών Γκραντίστι (χωριουδάκι), Γκράτσιανη (χωριό μέσα σε μέρος που περιτριγυρίζεται από βουνά) και Μπερνίτσα εκκλησιάζονταν σ’ αυτόν το ναό. Γι’ αυτό1 την αρχή έχει πρωτύτερα από τα 1600 και ίσως να έχει ανακαινισθεί.
Οι εικόνες είναι παλαιάς εποχής, αφού [πολλές από αυτές] είναι εξιστορημένες (ιστορημένες) επάνω σε μουσαμά. Πολλές έχουν γίνει με έξοδα των μελών του ρουφετιού2 των πραγματευτών, που πήγαιναν στη Βράνια3 και σε άλλα μέρη και πωλούσαν εκεί κουκούλια, παπούτσια και άλλα προϊόντα του τόπου μας ή τα αντήλλασσαν με σχοινιά και άλλα εμπορεύματα. Στο εικονοστάσιο διαβάζομε σε μια εικόνα της Παναγίας τα εξής: «Δέσποινα πρόσδεξαι τας δεήσεις των δούλων σου Θεοδώρου, Μπεΐνας, Νικολάου και Ναούμας 1794». Στην εικόνα του Χριστού: «Πρόσδεξαι Κε την δέησιν των δούλων σου Δημητρίου, Μαρίας, Ελένης και Να- ούμας, 1794 Μαρτίου 15». Στην εικόνα του Αγίου Ναούμ: «Δέησις των δούλων του Θεού Νικολάου, Μαλαματής και Ναούμας 1793 Νοεμβρίου 29 δια χειρός Μιχαήλ».Στην εικόνα αυτή είναι ιστορημένα τα μοναστήρια.4
Στην εικόνα του Αρχαγγέλου Μιχαήλ: «Δέησις των δούλων του θεού του ρουφετίου των πραμματευτών Κοτζιανίας5 Μιχαήλ και Ασάνης 1795 7/βρίου 10». Στην εικόνα της Αγίας Τριάδος: «Πρόσδεξαι, Κύριε, την δέησιν των δούλων του ρουφετίου των πραγματευτών Βράνης 1794 Ιουνίου 6 δια χειρός Μιχαήλ». Ονόματα σ’ αυτήν δεν αναγράφονται. Στην εικόνα στο Δεσποτικό θρόνο: «Δέησις του δούλου του θεού Γεωργίου συν της συμβίας αυτού και των τέκνων 1770» και σε μια άλλη εικόνα: «Δέησις Χατζή Δήμου, προσκυνητού του Αγίου Τάφου 1764». Αι δυο τελευταίες εικόνες είναι οι αρχαιότερες.
Εκ των χρονολογιών των εικόνων φαίνεται ότι ο ναός ιστορήθη προ του 1800 και επομένως6 ο ναός θα έχει κτισθεί αμπροστά από τα 1750. Έχει δυο κόγχες, επειδή τιμάται με το όνομα της Αγίας Τριάδας και του Αγίου Ναούμ.

--------------------
1
Γι’ αυτό: προφανώς το συμπέρασμά του για τη χρονολόγηση του ναού στηρίζεται σε γνώση του για τη χρονολόγηση των χωριών που αναφέρει. Η Γκράτσιανη π.χ. αναφέρεται σε έγγραφο του 1688, βλέπε Τσότσος Γεώργιος, «Πληροφορίες για τους οικισμούς και το οδικό δίκτυο της περιοχής Σιάτιστας από τα γεωγραφικά κείμενα περιόδου τουρκοκρατίας», εισήγηση στο Διεθνές συνέδριο του 2003 στη Σιάτιστα, σ.261,262. Γενικά, η έλλειψη συγκεκριμένων χρονολογικών αναφορών και σχετικών τεκμηρίων οδηγεί στην έμμεση χρονολόγηση με βάση κάτι άλλο σύγχρονο και χρονολογημένο με απόλυτη ή σχετική βεβαιότητα.
2 Ρουφέτι, συντεχνία.
3 Βράνια, Vranje πόλη της Σερβίας, αλλά και άλλη με το ίδιο όνομα Βράνια, Vranya, στη Bουλγαρία.
4 Μοναστήρια, στο τελικό χειρόγραφο, αλλά και στο Πρόχειρο τη λέξη Μοναστήρια ακολουθεί κενό μιας σειράς, πιθανόν για να προστεθούν ονόματα.
5 Κοτζιανία. Πιθανόν η πόλη Κότσανα, 80 χιλιόμετρα ανατολικά των Σκοπίων.
6«Επομένως», ατεκμηρίωτο το συμπέρασμα ως προς το χρόνο 1750. Πιθανόν το υπολογίζει με δεδομένο ότι η αγιογράφηση γινόταν αρκετά χρόνια αργότερα, όπως συνέβαινε συνήθως και με τη ζωγραφική διακόσμηση στα αρχοντικά.

(απόσπασμα από το βιβλίο του Φ. Ζυγούρη Ιστορικά σημειώματα περί Σιατίστης και λαογραφικά αυτής).


Eκτίσθη το πρώτον το έτος 1610 και ήτο δισυπόστατος προς τιμήν της Αγίας Τριάδος και προς τιμήν του Οσίου πατρός Ναούμ.

(Οικ. Ν. Δάρδα. ΙΕΡΟΙ ΝΑΟΙ ΚΑΙ ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΗΣ).

Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου ο Ναός καταστράφηκε. Ανηγέρθη εκ βάθρων δια δωρεών, τα εγκαίνια του νέου Ναού έγιναν στις 9 /8/ 1953.
(Μ. Στρακαλή, 50 ΕΤΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ).

                                                                                                                                                                                    Αικ. Ζωγράφου