Μέχρι τον 11ο αιώνα οι γιορτές του Μεγάλου Βασιλείου, του Γρηγορίου του Θεολόγου και του Ιωάννη του Χρυσοστόμου εορτάζονταν χωριστά.
Τότε καθιερώθηκε η 30ή Ιανουαρίου σαν εορτή των Τριών Ιεραρχών ισότιμων και ισάξιων αγίων στη σοφία, τη θεία χάρη και την αγιότητα.
Σ' όλη την ελληνική εθνότητα επικράτησε εθιμοτυπικά από τότε η γιορτή των Τριών Ιεραρχών να σχετίζεται με την παιδεία και τα ελληνικά γράμματα, συνεχίστηκε την περίοδο της τουρκοκρατίας οπότε και πήρε εθνικό χαρακτήρα. Στους Τούρκους εμφανιζόταν σαν θρησκευτική γιορτή και ημέρα εξέτασης της προόδου των μαθητών, αλλά ουσιαστικά οι παπάδες-δάσκαλοι καλλιεργούσαν στα ελληνόπουλα τον πόθο για λευτεριά. Μετά την απελευθέρωση αναγνωρίστηκε επίσημα πρώτα από το Πανεπιστήμιο Αθηνών με απόφαση της Συγκλήτου το σχολικό έτος 1843-44 και αργότερα πια νομοθετικά από την Ελληνική Πολιτεία.

Aπόσπασμα άρθρου του Κων/νου Γ.Φυσαράκη  Στατιστικολόγου (m.a.) ΠΕ.ΠΑ.Γ.Ν.Η.

στη διεύθυνση:http://www.pepagnh.gr/users/fissarakis/dhmotiko_abdoy.htm

 …… Ανάμεσα στα οικογενειακά μου έγγραφα, βρήκα πληρεξούσιο της Κοινότητας, που αποτείνονταν στον πάππο μου Μ. Ζυγούρη και του έδιδε την πληρεξουσιότητα στα ταξίδια του ανά την Ευρώπη, όπου πήγαινε τακτικά για τις εμπορικές του υποθέσεις, [να ενεργήσει εράνους για την Ελληνική Σχολή, για να αποκτήσει η Σχολή την αρχαίαν της αίγλη]. Σε τέτοιες ενέργειες χρεωστούνταν η κατάταξη ανάμεσα στους ευεργέτες της Σιάτιστας και των μεγάλων του Έθνους ευεργετών, Υψηλάντη, Δούμπα, Ζησιμαδών, Καπλανών και Μανουσαίων , των οποίων τα ονόματα ακούαμε να μνημονεύονται κάθε χρόνο την ημέρα που τα Σχολεία έκαμναν την επέτειο με πανηγυρική λειτουργία και μνημόσυνο για τους ευεργέτες. Τι λαμπρή συνήθεια να κινήσει σε μίμηση τον κόσμο. Πόσα ονόματα Βαρβάρας, Αυξεντιάδου και άλλων που εξέλιπαν πλέον από τη Σιάτιστα δεν παρήλαυναν από την ακοή μας και οι καρδιές μας γέμιζαν από ενθουσιασμό, ευλάβεια και ευγνωμοσύνη για κείνους; Πόσο ευχάριστο πράγμα θα ήταν αν η συνήθεια αυτή επαναλαμβάνονταν και σήμερα, μα με την ίδια μεγαλοπρέπεια, που τότε γίνονταν. Γιατί την διάκρινε μια εξαιρετική μεγαλοπρέπεια τότε. Παντού όπου βρίσκονταν ελληνικές Κοινότητες, από το Δούναβη ως το Ταίναρο και την Κρήτη και από την Αδριατική έως την Καισάρεια γίνονταν πανηγυρικώτατα ο εορτασμός και έτσι αποτελούνταν ένας πνευματικός δεσμός της εθνικής μας ενότητας. Από πολύ πριν ηχούσαν χαρμόσυνα οι κώδωνες των εκκλησιών και καλούσαν τους Ορθοδόξους να έλθουν στην Εκκλησιά, όπου έβλεπαν το Δεσπότη τους και τους ιερείς τους ντυμένους με τα λαμπρότερα άμφιά τους να δίδουν μια εξαιρετική λάμψη στο ιερό βήμα, άκουαν τους ψαλτάδες να ψάλλουν τα ορισμένα τροπάρια με ιδιαίτερη όρεξη και ρήτορας να βγάζουν λόγους πανηγυρικούς και ύστερα από την Εκκλησία να συγκεντρώνονται στο Σχολείο σε περισσότερες κοινότητες και εκεί τραγωδούντο άσματα ειδικά, γίνονταν από τους μαθητές μικρά δράματα, διάλογοι και απαγγέλλονταν ποιήματα εθνικού περιεχομένου και οι ψυχές των Ελλήνων μεταφέρονταν σε ανώτερες σφαίρες και οι χορδές των καρδιών δονούνταν από πατριωτικό ενθουσιασμό. Ο εορτασμός αυτός σε μας/στη Χώρα γίνονταν όχι των 3 Ιεραρχών, διότι την εποχή εκείνη ο δεσπότης βρίσκονταν στην επαρχία περιοδεία, αλλά της Ορθοδοξίας και γίνονταν άλλοτε στη Εκκλησιά μονάχα κι άλλοτε συνεχίζονταν και στο Σχολειό. Στη Γεράνεια γίνονταν των Τριών Ιεραρχών. …………………

Aπόσπασμα από το υπό έκδοση έργο του  Φ. Ζυγούρη , Ιστορικά σημειώματα περί Σιατίστης και Λαογραφικά αυτής.
 

Κείμενο 3

Φωτοτυπικό απόσπασμα από το περιοδικό ΛΟΓΙΟΣ ΕΡΜΗΣ του  έτους 1820

Κείμενο 4

…………Κατ' αυτήν την ευκαιρίαν εξεφώνησεν ο διδάσκαλος της σχολής κύριος Α ρ γ ύ ρ ι ο ς το ακόλουθον λογίδριον, εκδιδόμενον τοιούτον, οίον είναι το χειρόγραφον,

                                                     Λ Ο Γ Ι Δ Ρ Ι Ο Ν
                                   Εγκωμιαζομένου δικαίου, ευφρανθήσονται λαοί!
Σήμερον επληρώθη και εις ημάς, Πανιερώτατε και θεοπρόβλητε ημών αυθέντα και δέσποτα, ευλαβέστατοι Ιερείς, εντιμότατοι κληρικοί, τιμιώτατοι πραγματευταί και πάσα των ορθοδόξων Χριστιανών η ομήγυρις! σήμερον επληρώθη και εις ημάς το σοφόν τούτο του Σολομώντος ρητόν «εγκωμιαζομένου δικαίου, ευφρανθήσονται λαοί». Εκηρύχθη η χρονική κατά το χρέος μας μονεκκλησία προς εγκώμιον και μνήμην αιώνιον της ευεργέτιδος ημών κυρίας Βασιλικής, και συνήχθη μετ'ευφροσύνης φαιδρόν όλον το της Σιατίστης ορθόδοξον πλήρωμα. Επληρώθη, βλέπω, ο περικαλλής ούτος και ευρύχωρος Ιερός ναός του μεγαλομάρτυρος Δημητρίου, ώστε μηκέτι χωρείν μηδέ τα προς την θύραν˙ παν γένος και πάσα ηλικία συνέδραμον ομοθυμαδόν……

Ψηφιακή αντιγραφή από το περιοδικό ΛΟΓΙΟΣ ΕΡΜΗΣ  του έτους1820 σελ.368

Συμπέρασμα:

Από τα παραπάνω κείμενα πληροφορούμαστε ότι
Η εορτή των Τριών Ιεραρχών στη Σιάτιστα, όπως και σ' όλη την Ελλάδα, έρχεται από πολύ μακριά, με μια διαφορά όμως για την πόλη μας: εδώ υπάρχει και διατηρείται ενσωματωμένη στη γιορτή των Τριών Ιεραρχών και η «εορτή των Σχολείων προς τιμή των Ευεργετών τους».
Από το 1820 οι προεστοί της πόλης μας όρισαν κάθε χρόνο την Κυριακή της Ορθοδοξίας όλοι οι Σιατιστινοί μαζί σε ένα ναό να τιμούν τους ευεργέτες των σχολείων- Εκηρύχθη η χρονική κατά το χρέος μας μονοεκκλησία.
Παράλληλα προβάλλει εντονότερα η υποχρέωσή μας να διατηρήσουμε τη γιορτή στη μορφή που καθιερώθηκε από παλιά και να μετέχουμε συνειδητά σ' αυτήν, να διατηρήσουμε στη μνήμη και τις καρδιές εκείνους που ευεργέτησαν την πόλη, για να μένουν κι εκείνοι πάντα ζωντανοί, γιατί κατά το λόγο του ποιητή: «Τότε οι νεκροί πεθαίνουνε, όταν τους λησμονάμε».
 

Αικατερίνη Ζωγράφου

επιστροφή