Tα «μαζιά»

Τα «μαζιά», όπως θα θυμούνται οι παλιοί Σιατιστινοί, είναι ένα  από τα καλλυντικά είδη για τα μαλλιά.
Από το βιβλίο ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΙΑΤΙΣΤΗΣ του Δημ. Ν. Παπαναούμ, έκδοση της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών  το 1967, αντιγράφουμε τα σχετικά με τον τρόπο παρασκευής και χρήσης τους.
«...Μεγάλη  σύγχυση επικρατούσε στις πληροφορίες με τις οποίες μας τροφοδοτούσαν γύρω από το θέμα αυτό, ώσπου σε κάποιο υπόγειο σπιτιού, ανακατεύοντας κάτι είδη μπακαλικής παραπεταμένα κι άγγιχτα από το 1900, βρήκαμε τα υλικά που χρησιμοποιούσαν για καλλυντικά. Ήταν κάτι βαλανίδια, για τα οποία άλλοι έλεγαν πως βγαίνουν στον τόπο μας κι άλλοι πως τα έφεραν από την Πόλη. Διαφορές γνωμών υπήρχαν στην παρασκευή τους και στα αποτελέσματα  γύρω από τον καλλωπισμό των μαλλιών. Μόνο  μιας απ’ όλες τις ηλικιωμένες της Σιατίστης η μνήμη μπόρεσε να μας βοηθήσει στην έρευνά μας στο ζήτημα της παρασκευής και της χρησιμοποίησης των μαζιών, της Αικατερίνης Τόζιου. Θεωρούμε και παρουσιάζουμε τη γνώμη της σαν έγκυρη, γιατί συμφωνεί με τα πορίσματα της επιστημονικής έρευνας.
Να πως περιγράφει την παρασκευή :
Παίρναμε τα βαλάνια αυτά, τα βάζαμε σε ένα τηγάνι και τα καβουρντίζαμε. Μετά τα κοπανίζαμε, τα κάναμε σκόνη, βάζαμε και λίγη κοπανισμένη ίκνα ( ύσκα). Ρίχναμε λίγο βραστό νερό, τα ζυμώναμε και τα φκιάναμε βόλια (σβώλους). Αυτά τα απλώναμε στις ρίζες των μαλλιών μας, δέναμε ένα μαντήλι σφιχτά στο κεφάλι μας και τ’ αφήναμε ώρες. Μετά λουζόμασταν, μαλάκωναν και γυάλιζαν τα μαλλιά μας. Η ίκνα έδινε χρώμα  και τα βαλάνια   το διατηρούσαν...»
....
«...Ο καθηγητής  της Δασολογίας στο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης Γ. Παπαϊωάννου  μας είπε πως δεν πρόκειται περί καρπών δρυός, αλλά περί κηκιδίων αναπτυσσομένων επί της δρυός Quercus Trojana και Quercus Macedonica αφθονούσης εις την περιφέρειαν Σιατίστης. Περιέχει δεψικάς ουσίας εις μεγίστην ποσότητα και χρησιμοποιείται, ως όλαι αι κηκίδες, δια την στερέωσιν του χρώματος επί των υφασμάτων, νημάτων μαλλιου κ.τ.λ. Επίσης τα καθιστά ασαπή...
Η ύσκα  είναι αποξηραμένος μίσχος ειδικού μανιταριού που έχει χρωστικές ιδιότητες...»