|
Αγαπητέ Νίκο,
Σήμερα θα σου
απαντήσω στο ερώτημά σου «πώς μπορώ να κάνω εύκολα,
γρήγορα και υπεύθυνα μια αντικατάσταση ενός τύπου
ρηματικού σε όλους τους χρόνους ή σε όλες τις εγκλίσεις».
Θα ξεκινήσω πρώτα από
τις προϋποθέσεις, που είναι απαραίτητες για να
δουλεύεις εύκολα και υπεύθυνα:
α. Να ξέρεις
καλά τους χρόνους του ρήματος (αρχικούς και παραγόμενους)
(βλ. Γραμματική 256, α)
β. Να ξέρεις
πώς σχηματίζονται οι χρόνοι στις διάφορες κατηγορίες των
ρημάτων (φωνηεντόληκτα – συμφωνόληκτα, συνηρημένα κ.λπ.)
γ. Να μπορείς
να κλίνεις σωστά ένα ρήμα σε όλους τους χρόνους και τις
εγκλίσεις.
Και πιο συγκεκριμένα
να μάθεις να κλίνεις απ’ έξω και ανακατωτά το ρήμα λύω,
σε ενεργητική και μέση φωνή και σε όλες τις εγκλίσεις,
ώστε να ενεργεί σαν οδηγός,
σαν μπούσουλας, όταν πρέπει να κλίνεις ένα άλλο
ρήμα π.χ. το παιδεύω, το γράφω, ή να κάνεις μια
αντικατάσταση ενός ρηματικού τύπου.
Όλα αυτά θα τα
διδαχτείς στο σχολείο κάποια στιγμή, δική σου υποχρέωση να
τα μάθεις. κι εγώ θα σου πω κάποιες τεχνικές:
Τους χρόνους
των ρημάτων τους βρίσκουμε σε ένα Λεξικό Ανωμάλων Ρημάτων,
όπου σημειώνονται, εκτός από αυτούς, και άλλες πληροφορίες
για το θέμα του ρήματος, για παράγωγες λέξεις, για συνώνυμα
και αντίθετα. Αλλά για τώρα το πιο εύκολο για σένα είναι να
τους βρίσκεις στο βιβλίο Γραμματική της Αρχαίας
Ελληνικής, στο Παράρτημά της, όπως σου έδειξα σε
προηγούμενο γράμμα.
Για να τους μάθεις
τους χρόνους και να τους θυμάσαι, πρέπει να προσπαθήσεις
κάπως . Θα σου πρότεινα:
-
Να πάρεις ένα μικρό τετράδιο και να γράφεις εκεί
τους χρόνους των ρημάτων που συναντάς κάθε μέρα στο
μάθημα, δεν θα είναι πολλά τα ρήματα φέτος ούτε δύσκολα.
Φρόντιζε η αντιγραφή τους από τη Γραμματική ή το Λεξικό
να γίνεται με ακρίβεια στην ορθογραφία, στους τόνους
κλπ.
-
Κάθε τόσο να ξαναδιαβάζεις τους χρόνους αυτούς,
να τους απαγγέλλεις φωναχτά για να τους ακούς, να
δουλεύει και το αυτί και να σε ελέγχει, αλλά και να
τους γράφεις, για να βοηθάει και το μάτι, για να
μαθαίνεις και την ορθογραφία τους. Μόνο η συνεχής
επανάληψη αυτών των ενεργειών θα σε βοηθήσει να
θυμάσαι εύκολα τους χρόνους. Ξέρω ότι σου προτείνω
κάτι κοπιαστικό και όχι ευχάριστο. Αλλά να θυμάσαι: η
επανάληψη είναι μάνα της μάθησης.
-
Κάνε και κάτι άλλο, που μοιάζει με παιχνίδι:
Γράψε σε μικρά χαρτάκια τα ρήματα (ένα ρήμα σε κάθε
χαρτάκι) και τύλιξέ τα, όπως κάνουμε στους κλήρους.
Βάλτα σε ένα κουτάκι και, όταν θέλεις να κάνεις
επανάληψη, παίρνε από του κουτάκι ένα χαρτάκι στην
τύχη και λέγε, πάντα φωναχτά, τους χρόνους του ρήματος
που γράφει το χαρτί. Έτσι θα τους μάθεις στην
κυριολεξία «απέξω κα ανακατωτά» που λέμε.
Το δεύτερο που θα σε
βοηθήσει εύκολα να θυμάσαι τους χρόνους ενός ρήματος και
εύκολα και από μόνος σου να σχηματίζεις τους χρόνους ενός
απλού ρήματος είναι να μάθεις το πώς σχηματίζονται οι
χρόνοι , τι ιδιαίτερο χαρακτηριστικό έχει ο κάθε χρόνος,
το οποίο τον ξεχωρίζει από τους άλλους, π.χ. να ξέρεις ότι
οι ιστορικοί χρόνοι (παρατατικός, αόριστος, υπερσυντέλικος)
παίρνουν αύξηση ή ότι ο μέλλοντας και ο αόριστος έχουν
χρονικό χαρακτήρα το σ , ο παρακείμενο και ο υπερσυντέλικος
το κ.
Αυτό γίνεται εύκολα,
αν παρακολουθήσεις ένα απλό ρήμα στο σχηματισμό των χρόνων
του και το πιο απλό παράδειγμα της γραμματικής σου, το
είπαμε, είναι το ρήμα λύω.
Πριν όμως να
παρακολουθήσουμε πώς σχηματίζονται οι χρόνοι στο λύω, είναι
ανάγκη να σου σημειώσω κάποιους όρους της γραμματικής, όρους
κλειδιά, που θα μας βοηθήσουν να συνεννοούμαστε άνετα. Οι
όροι αυτοί για τα ρήματα είναι:
Θέμα – κατάληξη,
θέμα ρηματικό- θέμα χρονικό, θέμα ισχυρό- θέμα ασθενές,
χαρακτήρας
ρηματικού θέματος – χρονικός χαρακτήρας
θεματικό φωνήεν
αύξηση στα ρήματα,
αύξηση συλλαβική - αύξηση χρονική
τύπος (μιας
λέξης).
Όλους αυτούς τους
όρους ξέρεις πια πού θα τους βρεις. Γράψε τους λοιπόν σε
μια σελίδα τον ένα κάτω από τον άλλο, αφήνοντας ανάμεσά τους
δυο σειρές κενές. Αναζήτησέ τους στο βιβλίο, δε σου λέω
ποιο, και βρες τις πληροφορίες. Γράψε τις δίπλα στους όρους
και μάθε τις. Στην
επόμενη επικοινωνία μας θα δούμε βήμα βήμα και με
παραδείγματα πώς σχηματίζονται οι χρόνοι και πώς κάνουμε την
αντικατάσταση.
Για την ώρα σού
σημειώνω μόνο κάτι σχετικό με τη λειτουργία και την αποστολή
του θέματος και της κατάληξης σε μια λέξη. Συχνά θέμα και
κατάληξη σε ρήματα και ονόματα τα βρίσκουμε στη Γραμματική
να ξεχωρίζουν με παύλα (-) κι αυτό γίνεται για λόγους
πρακτικούς και πρώτα για να ξεχωρίζεις την κατάληξη. Θέμα
και κατάληξη είναι δυο διαφορετικές σημασιολογικές μονάδες
της λέξης (όπως λέμε στη γλωσσική διδασκαλία τη νέας
ελληνικής) βασικές. Το θέμα είναι το κομμάτι της
λέξης που δε μεταβάλλεται και αυτό που σου δίνει τη σημασία
της λέξης. Η κατάληξη είναι το μεταβλητό κομμάτι στο
τέλος της κλιτής λέξης και στα ρήματα δηλώνει το πρόσωπο
και τον αριθμό (π.χ. λύ-ω, πρώτο ενικό πρόσωπο, λύ-ετε
δεύτερο πληθυντικό) στα ονόματα τον αριθμό και την πτώση (π.χ.
τους ανθρώπ-ους, αιτιατική και πληθυντικό αριθμό).
Αφού
μάθεις αυτά που σου ζητώ σε τούτο το γράμμα θα πάμε για
αντικατάσταση ενός ρηματικού τύπου και θα δεις πόσο εύκολο
είναι.
Για την ώρα σου
εύχομαι καλό κουράγιο.
Με αγάπη,
η νουνά Δώρα
|
