|
Η σημερινή
εκδήλωση έχει να κάνει με μια σημαντική
ημερομηνία: τα 100 χρόνια από την ανάκτηση της
ελευθερίας της Σιάτιστας.
Με μια σειρά
εκδηλώσεων λοιπόν που προγραμματίζονται, όπως σε
όλη τη Μακεδονία έτσι και στην περιοχή μας,
επιχειρούμε να αποτίσουμε έναν ελάχιστο φόρο
τιμής στους αγωνιστές του βαλκανικού αγώνα,
στους προγόνους μας.
Κι αυτό σήμερα
γίνεται όχι με διθυράμβους για την ανδρεία των
προγόνων, αλλά με μια προσέγγιση που δείχνει το
πρωτοπόρο πνεύμα και την πίστη στην επιτυχία σε
ό,τι κι αν καταπιάνονταν.
Η φτώχεια της
άγονης γης των Σιατιστινών τους ανάγκασε να
στραφούν σε εμπορικούς δρόμους και να τους
κατακτήσουν.
Η επαφή με τη
φωτισμένη Ευρώπη είχε αντίκτυπο και στον τρόπο
που ζούσαν και στον τρόπο που σκέφτονταν. Στα
αρχοντικά της γενέτειρας, που αγέρωχα μέχρι
σήμερα στέκουν και τα θαυμάζουμε -μαζί με τη
μελαγχολία της ενοχής για την εγκατάλειψή τους
κάποιες φορές -, βρίσκουμε εικόνες από τη ζωή
στη Μεσευρώπη, αλλά έτσι στοιχειοθετείται και η
φιλοκαλία και η αρχοντιά των κατοίκων της
Σιάτιστας.
Τεράστια σπίτια,
ακόμα και με τα σημερινά δεδομένα, που αποπνέουν
μεγαλείο.
Από την άλλη τα
κτίσματα αυτά δείχνουν τη σαφή πρόθεση των
πλούσιων πραματευτάδων όχι μόνο να μη κόψουν
τους δεσμούς τους με τη Σιάτιστα, αλλά να τους
ενισχύσουν.
Το εντυπωσιακό
είναι πως η ατομική προκοπή φαντάζει
ανολοκλήρωτη αν δεν συμβαδίζει και με την
προκοπή της Σιάτιστας.
Έτσι ξεκινά μια
λαμπρή παράδοση ευεργετών που μέχρι σήμερα
είναι συνυφασμένη με την πόλη. Δεν υπάρχει
δημόσιο κτίριο στη Σιάτιστα χωρίς ονοματεπώνυμο:
όλα είναι δωρεά από καρδιάς στην πόλη που ξέρει
να ανατρέφει άξια τέκνα.
Η γνωριμία,
λοιπόν, με την Ευρώπη είναι κίνητρο για να
εξελιχθεί πρώτα το βιοτικό, αλλά οπωσδήποτε και
το νοητικό και μορφωτικό επίπεδο.
Στο αρχοντικό
Νεραντζόπουλου, για παράδειγμα, τα εντυπωσιακά
βιτρό που το περιβάλλουν, δεν ξεχωρίζουν μόνο
για τα εκπληκτικά τους σχέδια και τα υπέροχα
χρώματα. Σε τι άλλο ξεχωρίζουν; Σ αυτό που ο
αείμνηστος συγγραφέας Νίκος Θέμελης βουρκωμένος
διηγιόταν, εδώ στη Σιάτιστα, όταν το 2004
τιμήθηκε για το έργο του και ανακηρύχθηκε
επίτιμος δημότης.
Στο ότι μέσα στα
βιτρό υπάρχουν στίχοι εμπνευσμένοι από τα έπη
του Ομήρου. «Σκεφτείτε», έλεγε γεμάτος
ενθουσιασμό, «πως αυτοί οι άνθρωποι εν έτει 1750
όχι μόνο γνώριζαν τον Όμηρο αλλά επέλεγαν τα
έργα του ως έμπνευση για να στολίσουν τα σπίτια
τους». Ήθελε με τη φράση αυτή να αναδείξει το
πνεύμα ως κινητήρια και κατευθυντήρια δύναμη.
Η ιστορία,
λοιπόν, ο πολιτισμός, το μορφωτικό επίπεδο και η
αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της Σιάτιστας δεν
είναι πράγματα αποκομμένα και ανεξάρτητα το ένα
από το άλλο.
Αντίθετα,
αλληλεπιδρούν και συνυφαίνονται. Αλληλο-
συμπληρώνονται και αναδεικνύουν το χαρακτήρα της
πόλης.
Τίθεται όμως το
εξής ζήτημα: έχει νόημα η γνώση της ιστορίας των
ανθρώπων που κατοίκησαν πριν από μας αυτόν τον
τόπο και μας κληροδότησαν αυτόν τον τόπο;
Φυσικά και έχει
νόημα, γιατί η ιστορία δείχνει παραστατικά τους
αγώνες και τις κατακτήσεις αυτών των ανθρώπων
στη διαδρομή τους στο χρόνο και στον υλικό αλλά
και κυρίως στον πνευματικό πολιτισμό. Παράλληλα
αποσαφηνίζεται μέσα μας η συνευθύνη για το
μέλλον, την πορεία και την τύχη αυτού του τόπου.
Έτσι, αν
προστασία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς είναι η
διατήρηση και συντήρηση των μνημείων, ίσως θα
πρέπει να ακολουθηθεί το παράδειγμα χωρών που
ενέταξαν τα μνημεία τους στις σύγχρονες ανάγκες
και απέδωσαν σ αυτά χρήσεις που από τη μια
αναδείχνουν τις αξίες τους και από την άλλη
λειτουργούν προς όφελος της κοινωνίας.
Τις τελευταίες
δεκαετίες είδαμε στη χώρα μας να καταστρέφονται
μοναδικά κτίρια με πολλούς τρόπους.
Οι πιο
διαδεδομένοι είναι δύο:
1. η κατεδάφιση
για να γίνει ανοικοδόμηση και αξιοποίηση με
αμφίβολα ή και καταστροφικά αποτελέσματα και
2. η καταστροφή
που συντελείται με επεμβάσεις που υποτίθεται πως
αποκαθιστούν ή -όπως αδόκιμα λέμε- αναπαλαιώνουν
τα κτίσματα του παρελθόντος.
Στην περιοχή μας
υπάρχει και τρίτος και δυστυχώς πολύ
αποτελεσματικός τρόπος για καταστροφή: η
εγκατάλειψη. Και μακάρι η σημερινή εκδήλωση να
προσθέσει εκτός από πικρές διαπιστώσεις και μια
αφορμή για πρωτοβουλίες που θα συντελέσουν ώστε
τα μνημεία που κληρονομήσαμε αν μη τι άλλο θα
περάσουν και στις επόμενες γενιές.
Έχουμε τη μεγάλη
τιμή σήμερα να φιλοξενούμε στη Σιάτιστα έναν
άνθρωπο που αφιέρωσε τη ζωή του στην αναζήτηση,
τη μελέτη, την καταγραφή και την ανάδειξη της
αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς.
Ο καθηγητής της
Αρχιτεκτονικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου
Θεσσαλονίκης και μέλος της Ακαδημίας Αθηνών κ.
Νίκος Μουτσόπουλος ως επιστήμονας εστίασε στην
ιδιαίτερη σχέση της αρχιτεκτονικής παράδοσης με
τον τόπο, τον πλούτο και την αισθητική των
μορφολογικών στοιχείων αλλά και την αξία των
κατασκευαστικών τεχνικών και προχώρησε στη
συστηματική τους καταγραφή.
Όπως συμπληρώνει
ο πρόεδρος του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του ΑΠΘ κ.
Καλογήρου, δημιούργησε ένα ανεκτίμητο αρχείο
που προσέφερε μια άμεση επαφή και εξοικείωση με
τα παραδοσιακά σύνολα, καθώς παρακίνησε τους
φοιτητές του να μελετήσουν αποτυπώνοντας
λεπτομερώς κτίρια και κατασκευαστικές
λεπτομέρειες.
Μέσα σε όλη την
ακαδημαϊκή διαδρομή του κ. Μουτσόπουλου, που
ξεκίνησε το 1958 και δεν ξέρω να έχει τελειώσει
εκτός από τυπικά και ουσιαστικά, δημιουργήθηκε
ένα αρχείο ανυπολόγιστης αξίας για την
παραδοσιακή αρχιτεκτονική, ιδιαίτερα για τη
μακεδονική επικράτεια: την πατρίδα του, τη
Μακεδονία, κι ας έλκει την καταγωγή του από την
Αρκαδία.
Ο καθηγητής
Μουτσόπουλος, ο «δάσκαλος» Μουτσόπουλος, είναι ο
ακούραστος μελετητής, αρχιτέκτονας, αρχαιολόγος,
ζωγράφος, λαογράφος.
Κι απ αυτή τη
δράση φτάνει σε μας ένα παρελθόν που είναι
πολύτιμο εφόδιο για να γνωρίσουμε τον ελληνισμό
της ιστορίας και τον ελληνισμό του παρόντος.
Αυτή είναι εσαεί
η αιτία για μια κουβέντα με έναν καταξιωμένο
επιστήμονα και γοητευτικό συζητητή, κατά πώς
λένε όσοι γνωρίζουν τον κ. Μουτσόπουλο.
Η αφορμή για τη
σημερινή εκδήλωση και την παρουσία του στη
Σιάτιστα υπήρξε ένα βιβλίο. Πρόκειται για το
έργο «Ιστορικά σημειώματα περί Σιατίστης και
λαογραφικά αυτής, υπό Φιλίππου Ζυγούρη», ένα
έργο που οι κυρίες Θεοδώρα και Αικατερίνη
Ζωγράφου πρόσφεραν ευγενικά σε κάθε σπίτι της
Σιάτιστας και σε όποιον αγαπά τη Σιάτιστα.
Μάλιστα ο δικτυακός τόπος siatistanews.gr
συμβάλει αποφασιστικά και για τη σημερινή
εκδήλωση.
Το βιβλίο αυτό
έγινε ο δίαυλος επικοινωνίας με τον κ.
Μουτσόπουλο καθώς έφτασε στα χέρια του,
επικοινωνία που επεκτάθηκε και με τον καθηγητή
κ. Γιάννη Μανιτάκη, τον οποίο θερμά και
ευχαριστώ για την παρουσία του και την πολύτιμη
βοήθειά του.
Ευχαριστώ επίσης
τον αρχιτέκτονα κ. Πολυνίκη Αγγέλη για την
συνεισφορά του, όπως και τους κ. Παναγιώτη
Περπέσα και Δημήτριο Μάνιο.
Κύριε καθηγητά,
παρακαλώ
|
