[1] «Φύσει του ειδέναι ορέγεται ο άνθρωπος» είχε παρατηρήσει ο Αριστοτέλης (Μετά τα Φυσικά, 922α, πρώτη πρόταση). Μια γενιά νωρίτερα ο Δημόκριτος είχε διατυπώσει την άποψη ότι «δια χρείαν» κινούνται προς τη σπουδή της πραγματικότητας οι άνθρωποι. Νομίζω ότι όλοι μας με λίγη αυτοπαρατήρηση μπορούμε να βεβαιώσουμε ότι δίκιο είχαν  και οι δυο αρχαίοι στοχαστές. Μπορεί να διαφέρουμε μόνο στο ποσοστό αποδοχής της μιας ή της άλλης εκδοχής: «η περιέργεια ή η χρεία μας οδηγεί στη διερεύνηση των πραγμάτων και στη γνώση;».

[2] Νομίζω ότι η αλήθεια ήταν αλάθεια, δηλ. έχει  β΄ συνθετικό  τη λέξη  λάθος, άρα αλήθεια σημαίνει  την εικόνα πραγμάτων που έχουμε χωρίς λάθος. Για το περιεχόμενο του όρου έχουμε δυο ορισμούς : αλήθεια είναι η συμφωνία ανάμεσα στην εικόνα που έχω  για κάτι (ότι λ.χ. την ώρα αυτή υπάρχουν τρία καθίσματα στο γραφείο όπου εργάζομαι) και στην πραγματικότητα που μπορεί και από άλλους να διαπιστώνεται (ότι πράγματι την ώρα αυτή υπάρχουν....). Αυτή λέγεται  θεωρία της ανταπόκρισης (ό, τι έχω στη συνείδησή μου   ανταποκρίνεται  προς την πραγματικότητα).

Αλήθεια είναι και το ότι  το άθροισμα των γωνιών  τριγώνου είναι 180 μοίρες. ΄Αρα, σε ορθογώνιο τρίγωνο, που η μια γωνία του είναι 30 μοίρες, η άλλη οξεία γωνία του θα είναι 60 μοίρες (αυτό προκύπτει  ως λογική συνέπεια, αφού η ορθή γωνία είναι 90^ο και το άθροισμα των τριών  180^ο δηλ. 30+90+60=180). Αυτή η εκδοχή της  αλήθειας λέγεται θεωρία της εσωτερικής, λογικής,  συνοχής.

[3] Την έννοια της αμφιβολίας χρησιμοποίησε ως αφετηρία της φιλοσοφικής θεωρίας του ο  Rene Descartes με μια πρόταση λακωνική και κατηγορηματική: Dubito de omnibus  (= αμφιβάλλω για όλα). Και  πρόσθεσε: Sed cogito,  ergo sum (=Αλλά -   αυτό σημαίνει ότι- σκέπτομαι, άρα υπάρχω). Ενδεικτικά  σημειώνω ένα βιβλίο: Φρανσουά Σατελέ (επιμέλεια), Η Φιλοσοφία, τ. Β΄: Από το Γαλιλαίο ως το Ρουσσώ, μετ. Κωστή Παπαγεώργη, εκδ. «Γνώση»  (κεφ. 4^ο, σελ. 95-135). 

[4]  Συνήθως το αμφισβητώ αναφέρεται  στις σκέψεις, απόψεις, θέσεις του άλλου για ζητήματα κοινωνικά, ηθικά, ιδεολογικά, όπου ενδέχεται  η αμφισβήτηση να εκφράζει διαμαρτυρία, αναζήτηση δικαιοσύνης. Ίσως και να προϋποθέτει τόλμη και να εγκλείει υποτίμηση της αξιοπιστίας του άλλου, όχι απλά άρνηση της ορθότητας της σκέψης του, απλή πλάνη.

[5] Από  τη σκοπιά της γνωσιακής πορείας προς την ποθούμενη αλήθεια και βεβαιότητα υπάρχει, νομίζω, τούτη η διαφορά ανάμεσα στα δυο ρήματα:

Αμφιβάλλω= δε βλέπω λόγους επαρκείς και  πειστικούς ότι αυτά (που έλεγε λ.χ. ο Περικλής) εκφράζουν την αλήθεια και τη δικαιοσύνη για την αθηναϊκή κοινωνία του καιρού του.

Αμφισβητώ= για το ίδιο αυτό ζήτημα, το βαθμό αλήθειας και δικαιοσύνης που περιέχεται στο λόγο του Περικλή, διακρίνω τόσα στοιχεία ανακριβή, ώστε αρχίζω να διατυπώνω της αντιρρήσεις μου,  λ.χ. υποστηρίζω ότι  οι Αθηναίοι στις μέρες του Περικλή προώθησαν «δημοκρατικά» πολλά ψηφίσματα εις βάρος  των συμμάχων πόλεων, ώστε να γράφει ο Θουκυδίδης ενδεικτικά : 1) «η Νάξος πρώτη των ελληνίδων πόλεων εδουλώθη» (το 468 π.Χ., Θουκυδίδης, Α΄98), 2)...3)...4)...Έχω πολλούς λόγους για να αμφισβητώ ότι ήταν πρότυπο δημοκρατίας η πολιτεία του Περικλή, αφού εξακριβώνω αμαρτήματα πολλά σε αυτήν.

[6] Γειτονική ως προς το περιεχόμενο φαίνεται η έννοια της κριτικής, ειδικά της κοινωνικής, πολιτικής, δημοσιογραφικής, βιβλιοεκτιμητικής. Στις περιπτώσεις αυτές ο κριτής:

·         Μελετάει προσεκτικά το κρινόμενο

·         Προκρίνει ή επικρίνει το κρινόμενο με επιχειρήματα - τεκμήρια και με αίσθηση ευθύνης για ό,τι γράφει.

·         Φροντίζει προσεκτικά να αντιγράφει και να προτάσσει την κρινόμενη θέση του άλλου, την οποία επαινεί ή απορρίπτει.

·         Εκφράζεται με ευπρέπεια, γιατί αλλιώς χάνει έδαφος σε πειστικότητα ή και αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο αντικριτικής. 

·         Ενδεχόμενα  επινοεί διορθωτικές υποδείξεις, γιατί έτσι προσδοκά αποδοχή της κριτικής που ασκεί.

·         Τελικά, η δημόσια κριτική αποτελεί δημιουργικό λειτούργημα κοινωνικό.