Μια ξενάγηση αλλιώτικη από τις άλλες!
Είναι μια ξενάγηση στην εκκλησία του Αγίου Μηνά από τον συμπατριώτη μας Ηλία Ν.Ντιό.

       

 

 Το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα, μέσα στη γενική ακμή που παρατηρείται στη Σιάτιστα, κτίζεται και ο μικρός , μονόχωρος ναός του αγίου Μηνά. Όπως όλοι σχεδόν οι ναοί αυτής  της περιόδου, ο ναός κερδίζει το ύψος του από το έδαφος κτισμένος σχεδόν ο μισός στη γη, σύμφωνα με την παράδοση  ότι απαγορευόταν οι ναοί να είναι περίβλεπτοι και έπρεπε να είναι μικροί και αφανείς.
     Ο ναός ανάλογα με την μεγάλη ακμή της εποχής αγιογραφήθηκε σύμφωνα με το γενικότερο πνεύμα καλλιτεχνικής άνθησης που επικρατούσε τότε. Τότε έγινε  και το θαυμαστό ξυλόγλυπτο  τέμπλο του ναού. 
      Από τον πρώτο αγιογραφικό διάκοσμο σώζεται σήμερα μόνο η αγιογράφηση του νότιου τοίχου και η αγιογράφηση   του ιερού.
     Στο κάτω διάζωμα εικονίζονται ολόσωμοι, και λόγω της ιδιαίτερης  στρατιωτικής τους  συγγένειας με τον Άγιο Μηνά, οι στρατιωτικοί άγιοι Δημήτριος, Νέστωρ, Θεόδωρος  και Μερκούριος, ο Άγιος Χριστόφορος και οι ιαματικοί Άγιοι Ανάργυροι και Παντελεήμων.
     Είναι  εποχή όπου οι αγιογράφοι στρέφονται σε κλασικά πρότυπα των Παλαιολόγων, τα οποία πέρασαν αργότερα στην Κρητική τέχνη. Έτσι έχουμε επιβλητικές ως προς τη μορφή παραστάσεις με εξαιρετική κίνηση σε όλο το σώμα και πολύπλοκη πτυχολογία, έργα ενός απόλυτα λαϊκού μεν καλλιτέχνη, αλλά με μεγάλη αφομοίωση παλαιοτέρων προτύπων και σεβασμό σε αυτά.. 
    Για παράδειγμα παρατηρούμε την  μοναδική σε κάθε παράσταση κίνηση  των χεριών  και των ποδιών καθώς και τη συστροφή των μορφών του Αγίου Μερκουρίου  καθώς ετοιμάζει το βέλος του και του Αγίου Χριστοφόρου. 
  Η ιδιαίτερη επιμέλεια του καλλιτέχνη διαπιστώνεται ακόμη και στα ανάγλυφα επίχρυσα φωτοστέφανα.

    Στα επάνω διαζώματα εικονίζονται σε μικρή κλίμακα σκηνές από τη ζωή του Χριστού και της Παναγίας. Και εδώ έχουμε τον ίδιο ζωγραφικό συγκρητισμό από λαϊκό πνεύμα [όπως φαίνεται από το ζωικό δυναμισμό σωμάτων και μορφών, από τα έντονα χρώματα και τις χονδροειδείς σχηματοποιήσεις των μορφών, όπως είναι  τα κύματα του Ιορδάνη στην παράσταση της Βαπτίσεως], αλλά ταυτόχρονα και από ένα αισθητικό πνεύμα μιας άλλης εποχής, των Βυζαντινών προτύπων, που αν και φτάνουν σαν απόηχος στο έργο του αγιογράφου, είναι συστατικά στοιχεία που δίνουν σ’ αυτό το έργο τη γνώση και την πνευματική διάσταση που φαίνεται στα μάτια του θεατή ως ομορφιά.

     Το αγιογραφικό σύνολο του Αγίου Μηνά έχει στενή σχέση με το αγιογραφικό σύνολο της εκκλησίας της Παναγίας  στη Γεράνεια. Ίδια εποχή , ίδιο εργαστήριο  και πιθανόν και ίδιος καλλιτέχνης.
Αποκορύφωμα αυτού του αγιογραφικού ρεύματος του 18ου αιώνα έχουμε στο γυναικωνίτη του Προφήτη Ηλία, εκεί όπου ο κλασικισμός των μορφών  και η σχεδόν πλήρης αφομοίωση του πνεύματος των Βυζαντινών προτύπων, δημιουργεί ένα απαράμιλλο σύνολο  αγιογράφησης, το οποίο δίνει στο θεατή όχι απλά μια αισθητική απόλαυση, αλλά αποτελεί και ένα μάθημα   πάνω στη βυζαντινή αγιογραφία ως σύνολο.

     Το τέμπλο του ναού είναι το μοναδικό αχρύσωτο τέμπλο στους ναούς της Σιάτιστας. Πιθανόν οικονομικοί λόγοι δεν επέτρεψαν την ολοκλήρωση της διακόσμησης  του τέμπλου.   Το περίεργο με αυτό το τέμπλο είναι  ότι δεν ακολουθεί το αισθητικό ρεύμα της εποχής στην ξυλογλυπτική, που είναι τα μπαρόκ μοτίβα και ο βαρύς τρόπος διακόσμησης. Αντίθετα, το τέμπλο είναι ρηχό,  επιπεδόγλυφο σχεδόν, λιτό, ακολουθώντας μια παλαιότερη παράδοση ξυλογλυπτικής που  συναντάμε το  16ο αιώνα στην περιοχή της Μακεδονίας. Και αυτό αποτελεί και την μοναδική ομορφιά αυτού του «ημιτελούς» τέμπλου.

 

                                                                                                                                      επιστροφή