Μανούσεια Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Σιάτιστας

Κουκουλίδειο Πνευματικό Κέντρο

Η Μανούσεια Δημόσια Κεντρική Ιστορική Βιβλιοθήκη Σιάτιστας ως ΝΠΔΔ με τη σημερινή της μορφή λειτουργεί από το 1953. Η δημιουργία της όμως ξεκίνησε πολλά χρόνια πριν. Τα πρώτα βιβλία της φυλάσσονταν στα κελιά του Αγίου Δημητρίου, μέχρι τη μεταστέγασή της σε ευρύχωρη αίθουσα του Τραμπαντζείου Γυμνασίου, που χτίστηκε το 1888. Το 1954 μεταστεγάστηκε σε ένα τμήμα του κτηρίου της Αποστολικής Διακονίας. Το 1987 στεγάστηκε οριστικά στο κτήριο του Κουκουλίδειου Πνευματικού Κέντρου, όπου σε ειδική μεγάλη αίθουσα με ξύλινους, παραδοσιακούς βιβλιοστάτες είναι εκτεθειμένες όλες οι συλλογές παλαιών και νέων βιβλίων, ενώ στο ημιυπόγειο στεγάζονται η Κινητή Βιβλιοθήκη και το Δημόσιο Κέντρο Πληροφόρησης¹.

Το Κουκουλίδειο Πνευματικό Κέντρο ανοικοδομήθηκε με δαπάνη του Κουκουλίδειου Ιδρύματος, το οποίο ιδρύθηκε το 1972 και σκοπό έχει, σύμφωνα με τις διαθήκες του Μιχαήλ και της Αλεξάνδρας Κουκουλίδη, τη διαχείριση της περιουσίας τους. Η ανέγερση του Κουκουλίδειου Πνευματικού Κέντρου ξεκίνησε το 1978 και αποπερατώθηκε το 1989. Την οικονομοτεχνική μελέτη και τα σχέδια εκπόνησε ο Ιωάννης Μωϋσιάδης, πολιτικός μηχανικός από τις Σέρρες².

Ένα μεγάλο μέρος χειρογράφων και σπανίων εκδόσεων βιβλίων της Μανούσειας Βιβλιοθήκης, που στεγάζεται στο Κουκουλίδειο Πνευματικό Κέντρο, προέρχεται από τη δωρεά της προσωπικής βιβλιοθήκης του Θεοδώρου Μανούση, προς τιμήν του οποίου φέρει το όνομα Μανούσεια.

Επίσης, στη Μανούσεια Βιβλιοθήκη περιήλθαν σπάνια βιβλία και χειρόγραφα, τα οποία δώρισαν σε σχολεία της Σιάτιστας, τόσο πριν όσο και μετά τον Θεόδωρο Μανούση, ευεργέτες της πόλης, δάσκαλοι και λόγιοι. Σ’ αυτήν επίσης περιήλθαν και βιβλία από τη συλλογή του καθηγητή Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Αθανασίου Ρουσόπουλου, ύστερα από δωρεά των κληρονόμων του.

Ο Θεόδωρος Μανούσης γεννήθηκε στη Σιάτιστα το 1793 και κατάγεται από οικογένεια πραματευτάδων. Στη γενέτειρά του έζησε μόνο τα τρία πρώτα χρόνια της ζωής του, καθώς ο πατέρας του αποφάσισε να μεταφέρει όλη την οικογένεια στη Βουδαπέστη, όπου ήταν ήδη αυτός εγκατεστημένος. Οι τουρκικές αρχές απαγόρευσαν την αναχώρηση της οικογένειας, αρνούμενες να εκδώσουν το απαραίτητο διαβατήριο (τεσκερέ). Η οικογένεια όμως έφυγε κρυφά – τη νύχτα με άλογα των οποίων τα πόδια τα είχαν κατάλληλα τυλίξει για να μη ακούγεται το ποδοβολητό τους και το μικρό Θεόδωρο κοιμισμένο μέσα σ’ ένα κοφίνι. Μέσω Θεσσαλονίκης έφτασαν με αυστριακό πλοίο στην Τεργέστη κι από κει στη Βουδαπέστη. Έμαθε τα πρώτα γράμματα κοντά στο σιατιστινό λόγιο έμπορο Γεώργιο Ζαβίρα. Το 1808 έχουν πεθάνει και οι δυο γονείς του και έρχεται στη Βιέννη προστατευόμενος του θείου του Ιωάννη Μανούση. Συνεχίζει σπουδές στη Φιλοσοφία και Ιστορία σε πανεπιστήμια διάφορων ευρωπαϊκών πόλεων. Το 1821 φυλακίστηκε για τέσσερις μήνες από τις αυστριακές αρχές για τη δράση του υπέρ της ελληνικής Επανάστασης του 1821, ενώ μετά την αποφυλάκισή του παρέμεινε υπό περιορισμό στη Βιέννη μέχρι που, το 1828, εξασφάλισε άδεια για να περάσει στην Ιταλία. Στην Ιταλία παρακολούθησε μαθήματα Ιατρικής και Φυσικών επιστημών, Φιλολογίας και Ιταλικής Ποίησης. Στην Ελλάδα ήρθε οριστικά το 1834 και διορίστηκε βασιλικός επίτροπος στην Ιερά Σύνοδο και σύνεδρος στον Άρειο Πάγο. Το 1837 διορίζεται «επιτίμιος καθηγητής της παιδείας». Λόγω των απασχολήσεών του στα ανώτατα αξιώματα δεν δίδαξε αμέσως αλλά λίγο αργότερα ξεκινώντας αρχικά με το μάθημα της «Πολιτειογραφίας». Εκτός από πολιτειογραφία δίδαξε γενική, μέση και νέα, αρχαία, βυζαντινή και ρωμαϊκή Ιστορία, και το 1844 εκλέχτηκε πρύτανης. Νέος ακόμα εργάστηκε συστηματικά για τη συλλογή δημοτικών τραγουδιών, τα οποία το 1814-15 παρέδωσε στον W.v.Haxthausen. Τα τραγούδια αυτά, τα οποία δεν είχαν την τύχη να εκδοθούν τότε, περιλαμβάνονται σε ένα τόμο που εκδόθηκε το 1935 στο Münster με επιμέλεια των Karl Schulte Kemminghausen und Gustav Soyter. Κληροδότησε την περιουσία του σε φιλανθρωπικά ιδρύματα και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, δώρισε 5.000 τόμους βιβλίων στην πατρίδα του, τα οποία αποτέλεσαν τον πυρήνα για τη δημιουργία της Μανούσειας Δημόσιας Κεντρικής Ιστορικής Βιβλιοθήκης Σιάτιστας και καθιέρωσε και χρηματοδότησε υποτροφίες για φοιτητές.

Η Βιβλιοθήκη ανήκει στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων υπό την Διεύθυνση Βιβλιοθηκών και Γενικών Αρχείων του Κράτους.

 -------------------------------

¹http://www.siatistabibl.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=60&Itemid=152

²Τις πληροφορίες μας έδωσε ο κ. Γεώργιος Στάθης, τον οποίο και ευχαριστούμε θερμά.

ΠΗΓΗ

Καλλιόπης Μπόντα-Ντουμανάκη, Από την Πολιτιστική Κληρονομιά της Σιάτιστας: ΙΙ. Εκκλησίες-Αρχοντικά-Δημόσια κτήρια.