Τραμπάντζειο Γυμνάσιο Σιάτιστας

 

Το Τραμπάντζειο Γυμνάσιο ιδρύθηκε και προικοδοτήθηκε από το σιατιστινό Ιωάννη Τραμπαντζή. Ο Ιωάννης Τραμπαντζής γεννήθηκε το 1813 στη Σιάτιστα. Σε ηλικία δώδεκα χρονών μετανάστευσε στη Ρουμανία. Τον περισσότερο χρόνο της ξενιτιάς τον έζησε στην πόλη Slatina και στο Bucuresti[1], όπου εργάστηκε, και επέστρεψε μετά από πολλά χρόνια στην Ελλάδα πάμπλουτος. Κατά την επιστροφή του διέμεινε στην Αθήνα και την Κέρκυρα και η επιθυμία του να ευεργετήσει τη γενέτειρά του τον οδήγησε να διαθέσει ένα μεγάλο χρηματικό ποσό για την ίδρυση και προικοδότηση Γυμνασίου. Το κτήριο θεμελιώθηκε το 1888 και ολοκληρώθηκε το 1889, λίγους μήνες πριν το θάνατο του ευεργέτη, ο οποίος συνέβη στις 3 Ιανουαρίου 1890. Πρόκειται για κτήριο αυστηρού νεοκλασικού ρυθμού, με προσεγμένη ισόδομη λαξευτή τοιχοποιία στην πρόσοψη που είναι διώροφη, όπως παρατηρεί ο αρχιτέκτονας Αλέξανδρος Παπάζογλου σε μία εισήγησή του για το χαρακτηρισμό του Γυμνασίου και των άλλων σχολικών κτηρίων της Σιάτιστας ως έργων τέχνης και διατηρητέων μνημείων[2]. Σε κάποια μέρη εξαιτίας της κλίσης του εδάφους το διδακτήριο γίνεται τριώροφο, ενώ η τοιχοποιία στις δύο πλευρές και την πίσω όψη αποτελείται από χοντρολαξευμένη λιθοδομή[3].Αρχιτέκτονας του κτηρίου ήταν ο αυτοδίδακτος Κώστας Πιπιλιάγκας από τη Βλάστη[4], ο οποίος εκτός από το Τραμπάντζειο Γυμνάσιο έκτισε και το Διοικητήριο του μουτεσαρίφη Σερβίων καθώς και πολλά σπίτια στο Πέραν της Κωνσταντινούπολης[5]. Από τα πρώτα κιόλας χρόνια λειτουργίας του το Τραμπάντζειο Γυμνάσιο αναγνωρίστηκε από την τοπική κοινωνία, στελεχώθηκε με πρωτοπόρους δασκάλους, ενώ το 1892 αναγνωρίστηκε και από το Εθνικό Πανεπιστήμιο ως ισότιμο με τα Γυμνάσια του Ελληνικού κράτους[6]. Το 1906 σε μία αίθουσα του επάνω ορόφου του κτηρίου ο καθηγητής φυσικών Αναστάσιος Δάνας συγκέντρωσε τα παλαιοντολογικά ευρήματα, τα οποία ο ίδιος συνέλεγε από την πεδιάδα της Ανασελίτσας και δημιούργησε μια σπάνια και ενδιαφέρουσα παλαιοντολογική συλλογή. Δυστυχώς, πολλά από τα παλαιοντολογικά ευρήματα της συλλογής αυτής καταστράφηκαν κατά την περίοδο της γερμανοϊταλικής κατοχής από τους κατακτητές που στρατωνίζονταν στο Τραμπάντζειο. Την ίδια τύχη είχαν και τα σπάνια όργανα φυσικής και χημείας καθώς και ο πλούσιος εξοπλισμός σε εποπτικά μέσα τα οποία διέθετε το σχολείο, τα περισσότερα δωρεές αποδήμων Σιατιστινών. Από το 1976, με τη διάκριση Γυμνασίου-Λυκείου και με την υποχρεωτική φοίτηση στο τριτάξιο πλέον Γυμνάσιο, οι αίθουσες του Τραμπαντζείου κτηρίου δεν επαρκούσαν. Δίπλα στο γηραιό πασίγνωστο Γυμνάσιο κτίζεται το διδακτήριο «Γεώργιος Παπαγεωργίου», με δαπάνη των αδελφών Γ. Παπαγεωργίου, το οποίο εγκαινιάζεται το 1986. Το ιστορικό Τραμπάντζειο λειτουργεί πλέον ως ένας πολιτιστικός χώρος, όπου πραγματοποιούνται εκδηλώσεις και στεγάζονται, εκτός από την παλαιοντολογική, και άλλες αξιόλογες συλλογές διαφόρων συλλόγων που δραστηριοποιούνται στην πόλη. Όμως ο καταστρεπτικός σεισμός της 13ης Μαΐου 1995 άγγιξε και το επιβλητικό κτήριο. Το έργο της αποκατάστασης των ζημιών του κτηρίου από το σεισμό ολοκληρώθηκε μόλις το 2009 και έκτοτε στεγάζει την παλαιοντολογική συλλογή στην αίθουσα όπου στεγαζόταν παλιά, το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Σιάτιστας και παράλληλα λειτουργεί ως χώρος πολιτιστικών εκδηλώσεων. Το Ιστορικό Τραμπάντζειο Γυμνάσιο με το ΦΕΚ785/Β/13-12-1990 χαρακτηρίστηκε ως ιστορικά διατηρητέο μνημείο που χρειάζεται ειδική κρατική προστασία, διότι συνετέλεσε στη διατήρηση της ιδέας της Ελληνικότητας της Μακεδονίας ….

Η προσφορά του Τραμπαντζείου Γυμνασίου στην εκπαίδευση και γενικότερα στον πολιτισμό της Σιάτιστας δικαιώνει τον λόγιο εκπαιδευτικό Αθανάσιο Αργυριάδη, ο οποίος, όπως μας πληροφορεί ο Φ. Ζυγούρης[7] αλλά και δημοσίευμα στο περιοδικό Ο ΛΟΓΙΟΣ  ΕΡΜΗΣ  της Κωνσταντινούπολης τον Μάϊο του 1888, κατά την τελετή θεμελίωσης του κτηρίου ανεβασμένος στον τοίχο της παλιάς ελληνικής σχολής που γκρεμιζόταν και χρησιμοποιώντας ομηρικούς στίχους παρμένους από τη θ ραψωδία της Οδύσσειας, σαν άλλη Αθηνά αναφώνησε:

«Κι ένας τυφλός θα το ξεχώριζε τέτοιο σημάδι, βλαστάρι μου,

ψαχουλευτά, ’τι αυτό δεν έσμιξε με τα πολλά των άλλων,

μον’, είναι ομπρός και μη σκιάζεσαι το δοκίμι ετούτο.

Ποιος αθλητής να το φτάσει δύνεται και ποιος να το περάσει;».  

Μαντεύοντας δε ο δάσκαλος Αργυριάδης την πρόθεση του μεγάλου ευεργέτη για δημιουργία και άλλων, εξίσου σπουδαίων έργων ή και ανώτερων, συμπλήρωσε:   

«Φτάστε τούτον πρώτα οι νιούτσικοι, μετά θα ρίξω κι άλλον (δίσκο),

τόσο θα πάει για και μακρύτερα φαντάζουμαι και τούτος[8]». 

Ο ευεργέτης δεν πρόλαβε να υλοποιήσει τα σχέδια που είχε για την πατρίδα του, όμως στο αγώνα αυτό για την παιδεία επιδόθηκαν άλλοι, νεότεροι.



[1] Αναστασίου Δάρδα, Ίδρυση και λειτουργία του Τραμπαντζείου Γυμνασίου Σιατίστης με την εποπτεία της εκκλησίας, Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, Θεσσαλονίκη 1997, σελ.71.

[2]ό.π. σελ. 162.

[3]ό.π. σελ. 162.

[4]ό.π. σελ. 160.

[5]Paula Scalcau, Κοινότητες Μακεδόνων στη Ρουμανία. Έλληνες από τη Μακεδονία στο νομό της Mahedinti Ρουμανίας, στον τόμο: ΟΙ ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΣΤΗ ΔΙΑΣΠΟΡΑ, 17ος, 18ος, 19ος αιώνας, Θεσσαλονίκη 2011, σελ 350.

[6]Η αναγνώριση φαίνεται από το περιεχόμενο επιστολής του Γυμνασιάρχη Ι. Παπία προς τον Υπουργό Εξωτερικών Στέφανο Δραγούμη, η οποία δημοσιεύεται από τον Αναστάσιο Δάρδα στο βιβλίο Ίδρυση και λειτουργία του Τραμπαντζείου Γυμνασίου Σιατίστης με την εποπτεία της εκκλησίας, σελ.497-498.

[7] Φίλιππος Ζυγούρης, Ιστορικά σημειώματα περί Σιατίστης και λαογραφικά αυτής, σελ.440.

[8] Για την ομιλία του Αθανάσιου Αργυριάδη βλέπε ΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ, τεύχος 109-110, σελ.241, Ιανουάριος – Ιούνιος 2014.

ΠΗΓΗ

Καλλιόπης Μπόντα-Ντουμανάκη, Από την Πολιτιστική Κληρονομιά της Σιάτιστας: ΙΙ. Εκκλησίες-Αρχοντικά-Δημόσια κτήρια.