|
Ο παππούς του Ζάχος ή Ζαχαρίας Δούκα
ήταν έμπορος, πρόκριτος της Σιάτιστας το πρώτο μισό του 19ου
αι., έφορος των Σχολείων, όπως προκύπτει από αρχειακά
έγγραφα. Ο πατέρας του, ο Αθανάσιος Ζάχου, ήταν, γύρω
στα 1870, (1868-1871
σύμφωνα με το Φ. Ζυγούρη), Δ/ντής της Αστικής Σχολής Χώρας Σιάτιστας και το
1887 τον συναντούμε δάσκαλο στην Καστοριά φίλο και συνάδελφο
του Α. Πηχεώνα.
Ο Αριστοτέλης Ζάχος τέλειωσε το γυμνάσιο στο
Μοναστήρι (σήμερα Μπίτολα της ΠΓΔΜ). Κατόπιν πήγε στη
Γερμανία, όπου σπούδασε αρχιτεκτονική. Το 1901 ο καθηγητής
Durm, εκτιμώντας τη «συνθετική ιδιοφυία και τη σχεδιαστική
ικανότητα» του μακεδόνα μαθητή του, τον πήρε ως πρώτο βοηθό
στη μελέτη σημαντικών δημοσίων κτιρίων της Βάδης.
Επανήλθε στην Ελλάδα το 1913 και ασχολήθηκε
με την κατάρτιση του πολεοδομικού σχεδίου της Θεσσαλονίκης.
Από το 1915 μέχρι το 1917 ο Αριστοτέλης Ζάχος ήταν
διευθυντής των τεχνικών υπηρεσιών του Δήμου Αθηναίων. Το
σημαντικότερο γεγονός αυτής της δεκαετίας 1913-1923 ήταν η
συντήρηση και στερέωση των σωζομένων τμημάτων της
καμένης στη μεγάλη πυρκαγιά του 1917 εκκλησίας του Αγίου
Δημητρίου Θεσσαλονίκης. Για το έργο του αυτό η Ακαδημία
Αθηνών τον τίμησε με το αριστείο των γραμμάτων και
τεχνών.
Στην εφημερίδα «Βραδυνή » στη στήλη
Λαϊκόν Πανεπιστήμιον της «Βραδυνής» την εποχή του
θανάτου του Α. Ζάχου δημοσιεύτηκε άρθρο του Γ. Α.
Σωτηρίου, τακτικού καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών και
Ακαδημαϊκού, με τίτλο: Ο αρχιτέκτων Ζάχος. Από
το υπό έκδοση βιβλίο του Φ.Ζυγούρη Ιστορικά σημειώματα
περί Σιατίστης και λαογραφικά αυτής, στο οποίο
περιέχεται το άρθρο, αντιγράφουμε απόσπασμα χαρακτηριστικό
για την προσωπικότητά του Α.Ζάχου:
«….Ο θάνατος του Ζάχου εξέπληξε· τον
επιστεύαμεν αγέραστον και αιωνόβιον, όμοιον με τα κυπαρίσσια
και τα πλατάνια, που τόσον ηγάπα. Αλλ’ ο μόνος πλάτανος, που
εσκίαζε και εδρόσιζε όσους τον εγνώριζαν έπεσε.
Ο Αριστοτέλης Ζάχος ήτο ένας ωλοκληρωμένος
άνθρωπος με καθωρισμένην κατεύθυνσιν, καθωρισμένην πίστιν
και γεννημένος καλλιτέχνης. Η ιδιοφυΐα του, το πλατύ του
βλέμμα, η πίστις του εις την γνησίαν ρίζαν της ελληνικής
παραδόσεως τον έκαμον ικανόν να συλλαμβάνη την πνευματικήν
εκδήλωσιν εις την ολότητά της και να δημιουργή μέσα εις
αυτήν. Είνε ο πρώτος που αντελήφθη τον πλούτον και τους
θησαυρούς της λαϊκής μας τέχνης ζωντανά, συνυφασμένης με το
ήθος του ελληνικού λαού, με την μεγάλην ιστορικήν του
παράδοσιν, το έθιμον, το τραγούδι, την γλώσσαν. Φανατικός
και διαπρύσιος λάτρης του κάθε ελληνικού εγνώρισε και επί
χρόνια εμελέτησεν, όσο κανείς άλλος, την επαρχίαν, το
χωριό, το νησί και με την θαυμαστήν του δεξιοτεχνίαν εις το
σχέδιον απεθησαύρισεν ό,τι καλύτερον υπάρχει στην παλαιοτέρα
και πρόσφατη τέχνη του ελληνικού λαού από το πρωτόγονο
σπίτι, το ερημοκλήσι, το λυχνάρι, ως τα γεφύρια, τ’
αρχοντικά σπίτια και τους βυζαντινούς ναούς, χωρίς ατυχώς να
εκδώση το πολύτιμον αυτό έργον του. Ευρύς και ισόρροπος
νους, χωρίς τας αδυναμίας των μονοπλεύρων, στιβαρός
καλλιτέχνης, πρωτομάστορας, είχε θαυμαστή την αίσθησι της
αναλογίας, του μέτρου και του ισορρόπου συνδυασμού του
σκοπίμου προς το ωραίον, του πρακτικού και αναγκαίου προς
την αισθητικήν μορφήν.
Ο μοναδικός σκοπός του ήτο η δημιουργία
ελληνικής αρχιτεκτονικής. Δεν είχε τα μάτια εστραμμένα εις
το παρελθόν, ήτο «μοντέρνος», αλλ’ όχι ξερριζωμένος, εζήτει
να συνδυάση το νεώτερον υλικόν και τας νεωτέρας απαιτήσεις
με τας εγχωρίους μορφάς, τας αληθείς και αιωνοβίους, διότι
απορρεόυν από συνθήκας του τόπου ή από ανάγκας μονίμους…».
Από τα έργα του:
¨
Η οικία της Αγγελικής
Χατζημιχάλη στην αθηναϊκή γειτονιά της Πλάκας.
¨
Η οικία Πάλλη στα Ιωάννινα.
¨
Η διαμόρφωση του Μεγάρου
Ιλισίων της Αθήνας σε Βυζαντινό Μουσείο.
¨
Η διαμόρφωση σε μουσείο της
οικίας Διονυσίου Π. Λοβέρδου στην Αθήνα.
¨
Πολλά δημόσια κτίρια στα
Ιωάννινα .
¨
Τρεις μεγάλοι ναοί στον Βόλο: ο
καθεδρικός ναός του Αγίου Νικολάου, ο ναός του Αγίου
Κωνσταντίνου, ο ναός της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος.
¨
Ο ναός του Αγίου Δημητρίου στη Σιάτιστα.
¨
Ο ναός του Αγίου Στυλιανού
(Άσυλο του Παιδιού) στην Θεσσαλονίκη.
Δημοσίευμα:
Ζάχος Αριστοτέλης, Βυζαντινόν εν Ηπείρω
βημόθυρον, ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ τ. Γ΄
Βιβλιογραφία:
1.Βικιπαιδεία:
Αριστοτέλης Ζάχος.
2.Παγκόσμιο
Βιογραφικό Λεξικό, Εκδοτική
Αθηνών.
3.Εγκυκλοπαίδεια
ΗΛΙΟΣ.
4.Ζυγούρης Φ., Ιστορικά σημειώματα
περί Σιατίστης και λαογραφικά αυτής, (υπό έκδοση), σελ.
χειρογράφου 632.
5.Παπαντωνίου
Ζαχ., Ο αρχιτέκτων Αριστοτέλης Ζάχος στο
Σιατιστέων Μνήμη, Λεύκωμα του Συλλόγου Σιατιστέων
Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1972. Τυπογραφείον Αφων Αλτιντζή
Ο.Ε. , σελ. Γ 45.
6.
Ελένη Φεσσά – Εμμανουήλ, Ο αρχιτέκτονας Αριστοτέλης Ζάχος
( Καστοριά 1871 - Αθήνα 1939 ).
Η φωτογραφία του κειμένου είναι από το αρχείο
του Αθανασίου Α. Σπύρου,τον οποίο και ευχαριστούμε για την
παραχώρηση. |
