siatistanews

Μπερντές στο Τζάκι
(Κάλυμμα της κυρτής επιφάνειας- πρόσοψης του τζακιού)

   Το τζάκι στο χειμωνιάτικο όντα (δωμάτιο) των σπιτιών στη Σιάτιστα ήταν σημείο αναφοράς στη χωροθέτηση των αντικειμένων του δωματίου, αλλά και πόλος συγκέντρωσης της οικογένειας. Κατασκευάζονταν απέναντι από την είσοδο του δωματίου (την καμαρόπορτα). Μπροστά και δίπλα του η πολυμελής οικογένεια περνούσε τις παγερές μέρες και τις ατέλειωτες νύχτες του   χειμώνα. Οι ηλικιωμένοι κάθονταν δίπλα στο τζάκι (στις κόχες) και φρόντιζαν να διατηρούν τη φωτιά μέρα –νύχτα άσβηστη. Και τα μικρά παιδιά άκουγαν εκεί, κοντά στο τζάκι, ώρες ολόκληρες τα παραμύθια και τα τραγούδια του παππού και της γιαγιάς ή τις αναμνήσεις τους από τα ιστορικά μας γεγονότα. Στη χόβολή του ψήνονταν κάστανα, κυδώνια, πατάτες κι άλλα φαγώσιμα.
Μπροστά από το τζάκι στρώνονταν το τραπέζι τις χειμωνιάτικες γιορτές και σημαντικά γεγονότα της οικογενειακής ζωής εκτυλίσσoνταν στο χώρο αυτό, που ο νοικοκύρης του σπιτιού, γι’ αυτό το λόγο, τον φρόντιζε ιδιαίτερα.
Ο πλούσιος ανέθετε το διάκοσμο του τζακιού σε γνωστό και φημισμένο καλλιτέχνη, ο οποίος ανταποκρινόμενος στις απαιτήσεις του ιδιοκτήτη διακοσμούσε την πρόσοψη του τζακιού με τέχνη θαυμαστή. Τα κομψοτεχνήματά τους μας εκπλήσσουν ακόμη και σήμερα στα Σιατιστινά Αρχοντικά πχ. της Πούλ’κως.
    Απαραίτητο χαρακτηριστικό του συνόλου της διακόσμησης είναι το σχήμα του Σταυρού στο σημείο που η κορφή του τζακιού σχεδόν ακουμπούσε το πανύψηλο ξυλόγλυπτο ζωγραφιστό ταβάνι.
Στις οικογένειες όμως που το κομπόδεμα δεν ήταν αρκετό για τέτοιου είδους διακόσμηση το ρόλο του καλλιτέχνη τον αναλάμβανε η νοικοκυρά η χρυσοχέρα. Με το βελόνι, την κλωστή και το μεράκι της δημιουργούσε πάνω στο «πανί» (υφαντό κομμάτι από τα εργόχειρα του αργαλειού της) συνθέσεις χαρούμενες με ζεστούς χρωματικούς τόνους, αντιγράφοντας τις ομορφιές της φύσης. Άλλοτε πάλι με το νήμα και το τσιγκελάκι (=βελονάκι πλεξίματος δαντέλας) έπλεκε θηλιά-θηλιά με φαντασία και χάρη   υπέροχα γεωμετρικά ή άλλα επαναλαμβανόμενα μοτίβα. Και για κάθε εποχή, για κάθε κοινωνική εκδήλωση στο σπίτι η νοικοκυρά είχε το ανάλογο εργόχειρό της , που χρησιμοποιούσε σαν μπερντέ στο τζάκι και για στρωσίδι στα ράφια τζακιού με τις φωτογραφίες των ξενιτεμένων, τη γκαζόλαμπα, το ρολόι και τις φρουτιέρες με τα φρούτα και τα καλούδια της εποχής.
Τούτα τα εργόχειρα έδιναν χάρη και αρχοντιά στο χώρο και δημιουργούσαν ευχάριστη διάθεση στους ενοίκους και τους επισκέπτες.

Μικρό δείγμα από τα στρωσίδια του τζακιού είναι και ο μπερντές του ημερολογίου μας.
Ένα μεγάλο και περισσότερα μικρά λουλούδια σε έντονο θαλασσί, κόκκινο και ροζ χρώμα, οργανωμένα όλα σε αυστηρά σχηματοποιημένο σύνολο, αποτελούν το βασικό μοτίβο, που επαναλαμβάνεται. Και η σύνδεση αυτών των επαναλαμβανόμενων μοτίβων έχει το ίδιο γνώρισμα, τη σχηματοποίηση: Έλικες που στεφανώνονται με τριγωνικές απολήξεις.