Συνάντηση με την Ιστορία στους δρόμους της Σιάτιστας:

Τα κείμενα της σχετικής ταινίας που δημιούργησε η εκπαιδευτική κοινότητα του 3ου Δημοτικού Σχολείου Σιάτιστας και προβλήθηκε στην αίθουσα εκδηλώσεων του Σχολείου στις 3/11/2012.

Η ταινία που ετοίμασε το 3ο Δημοτικό Σχολείο Σιάτιστας  ξεκίνησε με μια σύντομη παρουσίαση των ιστορικών γεγονότων:

 Στις 11 Οκτωβρίου 1912   ο Ελληνικός στρατός  απελευθερώνει την Κοζάνη.

To βράδυ της 11ης Οκτωβρίου η Σιάτιστα αποφάσισε όχι μόνο να διευκολύνει τη διέλευση του εθελοντικού προσκοπικού σώματος των αρχηγών Μακρή και Καραβίτη αλλά και να υψώσει η πόλη την Γαλανόλευκη και με τα όπλα στα χέρια να διώξει τις Τουρκικές αρχές και να υποδεχτεί πανηγυρικά το εθελοντικό σώμα.

Τη νύχτα της 11ης Οκτωβρίου με υπόδειξη των αρχηγών ο αγωνιστής του Μακεδονικού αγώνα Σπύρος Τσαούσης έκοψε τα τηλεγραφικά σύρματα και άλλοι μετέφεραν όπλα από τις κρύπτες της Γαλατινής, για να συμπληρωθεί ο οπλισμός των υπερασπιστών της πόλης. Την ίδια νύχτα  ο Ιωάννης Γράβας και ο Θεόδωρος Πλιάτσικας επέδωσαν στον Μουδίρη της πόλης μας  έγγραφο των  Μακρή και Καραβίτη -αρχηγών του προσκοπικού σώματος Κρητών εθελοντών- με το οποίο τον διέταζαν να φύγει.

Το πρωινό της 12ης Οκτωβρίου βρήκε την πόλη ελεύθερη. Το Τουρκικό απόσπασμα είχε φύγει για τη Λειψίστα.  Οι Σιατιστινοί ύψωσαν την Ελληνική σημαία και με αυτοσχέδιο οπλισμό υποδέχτηκαν το εθελοντικό σώμα στον Άγιο Νικάνορα.

Στις 13 Οκτωβρίου  ο τουρκικός στρατός από τη Λειψίστα προσπάθησε να ανακαταλάβει τη Σιάτιστα, αλλά εκδιώχθηκε από τους υπερασπιστές της πόλης, Εθελοντές και Σιατιστινούς.

Μετά το ατύχημα της 5ης ελληνικής Μεραρχίας στην περιοχή του Αμυνταίου οι Τούρκοι πήραν την  πρωτοβουλία των στρατιωτικών επιχειρήσεων. Τα εθελοντικά μας σώματα, που βρίσκονταν στην περιφέρεια Καστοριάς, αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν και να συγκεντρωθούν στη Σιάτιστα, όπου έκαμε προσωρινά την έδρα του ο Γενικός Αρχηγός τους Γεώργιος Κατεχάκης.

Οι Τούρκοι τώρα είχαν ελεύθερο το στάδιο των επιχειρήσεων μέχρι τη Λειψίστη <Νεάπολη>, την οποία ανακατέλαβαν κατόπιν μάχης την 1^η Νοεμβρίου.

Στη Λειψίστη  οι Τούρκοι έστησαν την έδρα τους, αφού, απ’ όπου πέρασαν, διέσπειραν τη φρίκη και τον θάνατο, τον εμπρησμό και τη λεηλασία και ανάγκασαν τους κατοίκους πανικόβλητους, …να φύγουν κατευθυνόμενοι προς τη Σιάτιστα, όπου πίστευαν ότι υπό την προστασία  των στρατιωτικών δυνάμεων, που συγκεντρώνονταν εκεί, θα εξασφάλιζαν την τιμή και τη ζωή τους.

Στις 4 Νοεμβρίου σημειώθηκε η μεγάλη επίθεση των τουρκικών στρατευμάτων για την ανακατάληψη της Σιάτιστας, στην οποία είχε φτάσει πλέον και ο ελληνικός στρατός.

Τακτικός ελληνικός στρατός, σώματα εθελοντών, και Σιατιστινοί αποκρούουν τους Τούρκους επιτυχώς,  με μεγάλο όμως  φόρο αίματος. Σημαντική η επέμβαση των ενόπλων Γαλατινιωτών στη φάση που οι Τούρκοι προσπάθησαν να περικυκλώσουν του έλληνες μαχητές.

Τα ιστορικά βιβλία σημειώνουν:  4 Νοεμβρίου: απελευθερώνεται οριστικά η επαναστατημένη Σιάτιστα.

Για  τη  συμπεριφορά των Σιατιστέων στη μάχη της Σιατίστης, ο διοικητής της πυροβολαρχίας Ν. Κλαδάς,  στην πραγματεία του «Η Σιάτιστα» γράφει τα ακόλουθα:

«Οι Σιατιστείς δεν προσήλθον εις την μάχην ως ερασιτέχναι, θεώμενοι εκ του μακρόθεν τα γινόμενα· οι Σιατιστείς προσήλθον και κατετάχθησαν ως πραγματικοί μαχηταί υπό τας διαταγάς του λοχαγού Κατεχάκη Γεωργίου, Διοικητού των Κρητικών Σωμάτων. ……….

Οι  εφημερίδες  της εποχής γράφουν :

Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, 15/12/1912

Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΗΣ

ΠΩΣ ΚΑΤΕΤΡΟΠΩΘΗΣΑΝ ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ

ΕΝΕΠΕΣΑΝ ΕΙΣ ΠΑΓΙΔΑ

Ομιχλώδης και σκοτεινή είχεν ανατείλει η ημέρα της μάχης. Ο Ελληνικός στρατός εκ τριών χιλιάδων αποτελούμενος μετά μιας πυροβολαρχίας πεδινής είχε φθάσει εις Σιάτισταν την προηγουμένην ημέραν υπό την διεύθυνσιν του ταγματάρχου κ. Ηπίτου. Ολίγον μετά την άφιξιν του Ελληνικού στρατού και των εθελοντικών σωμάτων, απεσταλμένος εκ Λειψίστης ελθών επέδωκεν εις τας προφυλακάς της πόλεως επιστολήν του Μεχμέτ πασσά, αρχηγού των εκεί ευρισκομένων τουρκικών ορδών προς την κοινότητα Σιατίστης, δι’ ης εζήτει την παράδοσιν της πόλεως εντός 24 ωρών. Η κοινότης συνεννοηθείσα μετά των αρμοδίων εδήλωσεν εις τον απεσταλμένον του πασσά προφορικώς ότι θα σκεφθή και θα απαντήση την επαύριον. Ο Τούρκος πασσάς θεωρήσας προσβλητικήν την προφορικήν απάντησιν της πόλεως, εν αγνοία δε κατά πάσαν πιθανότητα διατελών της Ελληνικής  στρατιωτικής δυνάμεως, της συγκεντρωθείσης εν Σιατίστη, διέταξεν από πρωίας της επομένης την προέλασιν των τουρκικών ορδών κατά της πόλεως. Και το μεν μείζον μέρος της τουρκικής δυνάμεως μετά τριών ορεινών πυροβόλων είχε καταλάβει το τουρκικόν χωρίον Γιάγκοβα, μίαν και πλέον ώραν απέχον της Σιατίστης, τετρακόσιοι δε άνδρες υπό το κράτος παχείας ομίχλης κατώρθωσαν να φθάσωσιν εις τους πρόποδας των βουνών της Σιατίστης, οπότε μόλις αντελήφθησαν αυτούς αι προφυλακαί της πόλεως, αμέσως εγνωστοποίησαν το πράγμα εις τους διευθύνοντας την εν Σιατίστη ελληνικήν δύναμιν. Ο ενθουσιασμός και η χαρά του Ελληνικού στρατού και των εθελοντικών σωμάτων επί τη ειδήσει ότι τουρκικός στρατός πλησιάζει προς την Σιάτισταν ήτο απερίγραπτος.

Η ΠΑΡΑΤΑΞΙΣ

Αστραπηδόν οι πάντες επί κεφαλής των αξιωματικών και αρχηγών των εις μάχην ταχθέντες κατελάμβανον τας υποδεικνυομένας υπό των αρμοδίων θέσεις εις τα βουνά της Σιατίστης, τρία δε εκ των πεδινών μας πυροβόλων τοποθετηθέντα εις την κορυφήν της πόλεως ήσαν καθ’ όλα έτοιμα προς μάχην.

Ήτο η 2^α μ.μ. οπότε τα 3 ορεινά πυροβόλα των Τούρκων υποστηρίζοντα την άνοδον 400 βασιβουζούκων εις τας κορυφάς των βουνών της Σιατίστης ήρχισαν να πυροβολώσιν. Η απάντησις εδόθη αμέσως εκ των ημετέρων πεδινών πυροβόλων, οι δε διευθύνοντες αυτά τόσον καλώς εξετίμησαν την απόστασιν των εχθρικών πυροβόλων, ώστε αι πρώται βολαί μας επέβαλον νεκρικήν σιγήν εις αυτά.

Εν τω μεταξύ τούτω μέρος του Ελληνικού στρατού μετά των εθελοντικών σωμάτων, ηγουμένων των αξιωματικών και των διαφόρων οπλαρχηγών, εξετόπισε διά των λογχών τους Τούρκους εκ των διαφόρων οχυρών θέσεων, ας επωφελούμενοι της ομίχλης είχον καταλάβει παρά την Σιάτισταν.

 Η ΠΛΗΡΗΣ ΝΙΚΗ

Η μάχη διαρκέσασα μέχρι νυκτός έληξε διά της τελείας καταστροφής πάντων των αποτολμησάντων ν’ ανέλθωσιν εις τας κορυφάς των βουνών της πόλεως Τούρκων ους εσάρωσαν κυριολεκτικώς αι οβίδες του θαυμασίου πυροβολικού μας.

Ήτο τω όντι απαράμιλλος ο ηρωισμός και η ανδρεία των λαβόντων μέρος εις την μάχην ταύτην ημετέρων αξιωματικών και στρατιωτών, αξία δε παντός θαυμασμού η ευθυβολία των πεδινών πυροβόλων μας, άπερ ενέσπειραν τον πανικόν εις τους διασωθέντας εν τη πεδιάδι Τούρκους, οίτινες την νύκτα εκείνην καταλιπόντες έρημον εντελώς την εξ ής ωρμήθησαν πόλιν Λειψίστην ετράπησαν μετά των γυναικοπαίδων αυτής εις άτακτον φυγήν.

Την επαύριον ετάφησαν μετά των προσηκουσών τιμών οι ανδρείως πεσόντες εν τη μάχη ταύτη και την μεθεπομένην ο Ελληνικός στρατός ηγουμένου του αρχηγού των εθελοντικών σωμάτων κ. Γ. Κατεχάκη, του γενικής απολαύοντος εκτιμήσεως δια τας σπανίας αυτού αρετάς και τους υπέρ της Μακεδονίας πολυετείς αγώνας του, κατελάμβανε θριαμβευτικώς την πόλιν Λειψίστην.

Ο.Π.Δ.»

Περί της δράσεως όλων εκείνων που πήραν μέρος στη μάχη έχει τον λόγο ο Διοικητής του στρατού, αντισυνταγματάρχης Ηπίτης Α<ντώνιος>:

«Λαβών υπ’ όψιν μου αφ’ ενός μεν την μέχρι τούδε δράσιν και αυτοθυσίαν, ην κατά τας δυσχερείς ταύτας της πατρίδος περιστάσεις τα υπό τον Λοχαγόν Κατεχάκην εθελοντικά σώματα επεδείξαντο, αφ’ ετέρου δε την υπό πάντων των Κρητών επιδειχθείσαν γενναιότητα κατά την μάχην Σιατίστης, επαινώ ανεξαιρέτως πάντας τους υπό τας διαταγάς μου τεθέντας Κρήτας, συγχαίρων αυτούς δια τα γενναία και φιλοπάτριδα αισθήματα, άτινα οδηγούσιν εις τον κοινόν τούτον υπέρ της Πατρίδος αγώνα, πεποιθώς ότι και εις το μέλλον την αυτήν θέλουσιν επιδείξει γενναιότητα και πειθαρχίαν όντες βέβαιοι ότι ουδεμίαν ποιούμαι διάκρισιν μεταξύ αυτών και των λοιπών υπό τας διαταγάς μου ανδρών.

Έχων, επίσης, υπ’ όψιν μου την επιδειχθείσαν υφ’ ολοκλήρου του υπολοίπου στρατεύματος γενναιότητα και αυτοθυσίαν κατά την μάχην της Σιατίστης, συγχαίρω τους αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και στρατιώτας δια τούτο, με την πεποίθησιν ότι και εις το μέλλον μετά της αυτής αυτοθυσίας και γενναιότητος θέλουσιν ατενίσει πάντα κίνδυνον, όστις ήθελε παρουσιασθή κατά την εκτέλεσιν της ανατεθείσης ημίν υπό της πατρίδος εντολής, ης η δόξα και το μεγαλείον αποτελεί τον τελικόν μας σκοπόν.

Αντισυνταγματάρχης

Α<ντώνιος>.Ηπίτης».

"Το Καστράκι είναι ένα άγονο και πετρώδες οροπέδιο, το οποίο περιβάλλεται από πρόχειρο λίθινο περιτοίχισμα, διότι σ’ αυτό οι κάτοικοι των πέριξ συνοικισμών συγκεντρώνονταν και αμύνονταν εναντίον των επιδρομέων, καθόσον δεσπόζει αρκετής περιοχής κατά τον δημόσιο δρόμο. Παρόμοια αμυντήρια χρησιμοποιούσαν οι Μακεδόνες σε πολλά μέρη. Από το Καστράκι ο επισκέπτης δύναται να σχηματίσει ιδέαν της διαμορφώσεως (της μορφολογίας) του εδάφους <της γύρω περιοχής", σημειώνει ο Φίλιππος Ζυγούρης στο βιβλίο του.

Στο Καστράκι και το Γκραντίστι, η σημερινή του ονομασία είναι ύψωμα Καπιτσίνη, έγινε η μάχη  της 4ης Νοεμβρίου 1912. Στο Γκραντίστι, ύψωμα Καπιτσίνη, σήμερα υπάρχει και το μνημείο φόρος τιμής στους ελευθερωτές μας.

Στη συνέχεια στην ταινία εμφανίστηκαν οι  μικροί μαθητές του 3ου Δημοτικού Σχολείου  ...  να συναντούν την Ιστορία στους δρόμους της Σιάτιστας:

ΟΔΟΣ  ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ ΚΩΤΟΥΛΑ

Ο Λάζαρος Κωτούλας έχει το βαθμό του οπλαρχηγού. Στην Ιστορία της Σιατίστης του  Ιωάννη Αποστόλου, αναφέρεται στην ομάδα όσων  έδρασαν ένοπλα στο Μακεδονικό αγώνα.

ΟΔΟΣ ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΑΚΟΓΛΟΥ

Ο Χατζηγιαννάκογλου Γεώργιος ήταν δημοσιογράφος.

Στον πόλεμο του 1912 κατετάγη εθελοντής, αφήνοντας τη μοναδική αδερφή του στην Αθήνα και  ακολουθώντας τα ιδανικά του.

Πήρε μέρος στη μάχη της Σιάτιστας στις 4 Νοεμβρίου 1912 Στη μάχη τραυματίστηκε και την επόμενη μέρα πέθανε.

Σκοτώθηκε για να ελευθερωθούμε εμείς.

Η ψυχή του έκρυβε ένα τεράστιο μεγαλείο καλοσύνης και συμπόνιας. Αποτροπιασμένος από τις ανωφελείς ωμότητες του πολέμου, πρότρεπε τους συναδέλφους του στρατιώτες, να σταματήσουν να αντιμετωπίζουν με σκληρό και αποτρόπαιο τρόπο τον άοπλο και ανυπεράσπιστο τουρκικό πληθυσμό στα χωριά που απελευθέρωνε ο ελληνικός στρατός .

«Διότι οι Έλληνες οφείλουν να είναι ανώτεροι από τις ταπεινές και βάρβαρες αυτές πράξεις».

Το όνομα του ηρωικού δημοσιογράφου είναι χαραγμένο στο Ηρώο της πόλης μας.

Με πρόταση του τότε Γυμνασιάρχη Παπία, ο δρόμος πήρε το όνομα του αγνού εθελοντή.

ΟΔΟΣ ΑΝΘΥΠΟΛΟΧΑΓΟΥ ΣΑΚΑΛΗ

Ο Σακαλής ήταν έφεδρος ανθυπολοχαγός από την Κωνσταντινούπολη. Σκοτώθηκε στη μάχη της Σιάτιστας την 4^η  Νοεμβρίου 1912. Η Σιάτιστα τον τίμησε αναγράφοντας το όνομά του στο Ηρώο της πόλης μας.

ΟΔΟΣ ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΖΗ

Ο Γιάννης Τόζης, γεννήθηκε στη Σιάτιστα το 1898. Ήταν παιδί φτωχής οικογένειας, γι’ αυτό και αναγκάστηκε να διακόψει τις σπουδές του στο Τραμπάντζειο Γυμνάσιο, για να πάει, 15 ετών, μετανάστης στις ΗΠΑ. Η καλλιτεχνική του φύση, είχε φανεί από το Δημοτικό σχολείο ακόμα. Το 1918 εξέδωσε στη Ν.Υόρκη τις «Αόρατες αναλαμπές», συλλογή με ποιήματα και λίγα πεζά. Τα ποιήματα του Γιάννη Τόζη χαρακτηρίζονται από τη θλίψη της ξενιτιάς, της μοναξιάς και της ασθένειας. Ο Τόζης σχεδόν όλη μέρα δούλευε γουναρική. Τις ελεύθερες ώρες, όμως, διάβαζε πολύ κι έκανε σημαντικές δημοσιεύσεις για την ιστορία της Σιάτιστας και τα εθνικά μας θέματα. Απεβίωσε το 1958 στις ΗΠΑ.

ΟΔΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΣΦΗΚΑ

Ο Γεώργιος Σφήκας γεννήθηκε στη Σιάτιστα το 1864. Ήταν  απόγονος μιας από τις αρχαιότερες οικογένειες της Σιάτιστας. Τελείωσε την Ελληνική Σχολή Σιάτιστας, αλλά το Γυμνάσιο το τελείωσε στο Μοναστήρι, σημερινή πόλη Bitola. Κατόπιν σπούδασε Φιλολογία στην Αθήνα.

Δεν έδρασε μόνο στο χώρο των γραμμάτων , αλλά και σε εθνικό επίπεδο.

Το 1891, διορίστηκε καθηγητής στο Τραμπάντζειο Γυμνάσιο Σιάτιστας.

Αργότερα ζήτησε και εγκαταστάθηκε στη Β. Μακεδονία -στο Μελένικο- όπου εργάστηκε  ως Γυμνασιάρχης, και  ως απεσταλμένος πράκτορας του «Εθνικού Κέντρου» διηύθυνε την μυστική επαναστατική αμυντική οργάνωση των ελληνικών σωμάτων εναντίον των Βουλγάρων και προκάλεσε το μίσος των Βουλγάρων.

Οι Βούλγαροι  τον Αύγουστο του 1916 μπήκαν ως ουραγοί των Γερμανών στη Μακεδονία. Εκεί στο Σιδηρόκαστρο όπου είχαν καταφύγει κάτοικοι του Μελένικου, επειδή με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου της 28ης Ιουλίου 1913   το Μελένικο κατακυρώθηκε στη Βουλγαρία, οι Βούλγαροι βρήκαν τον Γεώργιο Σφήκα τον συνέλαβαν και τον εξόντωσαν.

ΟΔΟΣ ΜΑΚΕΔΟΝΟΜΑΧΩΝ

Αρχές του 20ου αι. στον οθωμανοκρατούμενο ακόμη χώρο της Μακεδονίας συγκρούονταν Έλληνες και Βούλγαροι σε αγώνα πολύ κρίσιμο για τον Ελληνισμό και ιδιαίτερα δολοφονικό από την πλευρά των Βουλγάρων. Κυρίως η φάση των συγκρούσεων στη χρονική διάρκεια 1904-1908 αποκαλείται Μακεδονικός Αγώνας.

Μακεδονομάχοι, ονομάστηκαν οι κάτοικοι της Μακεδονίας , αλλά αργότερα  και εθελοντές από ολόκληρη την Ελλάδα, που οργάνωναν ομάδες ενόπλων για την αυτοπροστασία των κατοίκων της Μακεδονίας, κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα.

Κατά τη διάρκειά του αγώνα αυτού το ελληνικό κράτος δεν μπορούσε επίσημα να παρέμβει εξαιτίας των ποικίλων αδυναμιών του, («ατυχής» ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897, Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος το 1898...)  ανεπίσημα όμως και μυστικά  η Κυβέρνηση   άρχισε να διευκολύνει τη συγκρότηση ένοπλων ομάδων και να τις προωθεί στη Μακεδονία. Επικεφαλής αυτών των ομάδων (που είχαν εθελοντές από διάφορα μέρη της Ελλάδας) έμπαιναν εθελοντικά νεαροί αξιωματικοί του Στρατού, όπως ο Παύλος Μελάς (με το ψευδώνυμο Καπετάν Ζέζας) και άλλοι, π.χ. Λοχαγοί Ν. Δουμπιώτης και Μ. Μωραΐτης, κ.α.

Στο σκληρό αυτό  αγώνα αυτό ήταν πολλοί οι νεκροί.. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του οπλαρχηγού Παύλου Γύπαρη, οι ένοπλοι αγωνιστές που έχασαντη ζωή τους στα δύο βιλαέτια Θεσσαλονίκης κα Μοναστηρίου ήταν πάνω από 2.000 άτομα. Παράλληλα , οι δολοφονημένοι από τους Εξαρχικούς, ιερωμένοι και δάσκαλοι Έλληνες, ανέρχονταν σε 1.250, ανάμεσά τους και ο μητροπολίτης Γρεβενών Αιμιλιανός και ο μητροπολίτης Κορυτσάς Φώτιος.

ΟΔΟΣ ΜΗΝΑ ΘΕΟΔΩΡΟΥ

Ο Μηνάς Θεοδώρου γεννήθηκε στη Σιάτιστα το 1880. Τελείωσε το Γυμνάσιο στη Σιάτιστα και σπούδασε Ιατρική στο Εθνικό Πανεπιστήμιο. Για να πάρει τελειότερη κατάρτιση συνέχισε τις σπουδές του στη Γαλλία. Την άδεια άσκησης επαγγέλματος την έλαβε από την Τουρκική κυβέρνηση στην Κωνσταντινούπολη. Όταν επέστρεψε στη Σιάτιστα, όχι μόνο εξασκούσε το ιατρικό του επάγγελμα με υποδειγματικό ζήλο, αλλά προσέφερε και πολλές  άλλες υπηρεσίες  εξαιτίας της κοινωνικής του θέσης, αλλά και των αξιωμάτων που κατείχε. Τακτικά εκλέγονταν έφορος των σχολείων, έγινε ισόβιος επίτροπος του Τραμπαντζείου Γυμνασίου και κατά την απελευθέρωση της Σιάτιστας ήταν ο δήμαρχος της πόλης. Το διάστημα εκείνο το σπίτι του είχε μετατραπεί σε τόπο διαμονής αξιωματικών, οπλαρχηγών και οπλιτών. Δε σταματούσε ποτέ να προσφέρει. Βρισκόταν μέρα νύχτα σε συνεχή κίνηση. Αξέχαστη θα μείνει η ιατρική βοήθεια που πρόσφερε στους τραυματισμένους της μάχης της 4ης Νοεμβρίου 1912, στο κτίριο του Τραμπαντζείου Γυμνασίου, μαζί με το λοχαγό γιατρό Σκεύο Ζερβό και τους γιατρούς Μαυροβίτη, Καστοριέα και το φαρμακοποιό Στρακαλή. Υποβάλλονταν, όμως, σε συνεχή κόπωση, ξεπερνώντας πολλές φορές τα όρια των σωματικών δυνάμεών του. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να κλονιστεί η υγεία του και να συμβεί τελικά το μοιραίο το 1941 στην Αθήνα.

ΟΔΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΛΑΔΑ

Ο Νικόλαος Κλαδάς ήταν αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού. Στη μάχη της Σιάτιστας 4 Νοεμβρίου 1912 ήταν λοχαγός διοικητής της πυροβολαρχίας. Τα χρόνια 1917 και 1920-1921 είχε το βαθμό του αντισυνταγματάρχη και ήταν διοικητής της Σχολής Ευελπίδων. Στη Μικρασιατική Εκστρατεία ήταν συνταγματάρχης διοικητής της 11ης Μεραρχίας.  Το 1926 στο Λεύκωμα του Συλλόγου Σιατιστέων Μπάφαλο Ν.Υόρκης Ην. Πολιτειών, ο Νικόλαος Κλαδάς έγραψε για τη μάχη της 4ης Νοεμβρίου 1912: «Οι Σιατιστινοί δεν ήρθαν στη μάχη σαν ερασιτέχνες, παρακολουθώντας μόνο από μακριά τα γεγονότα. Οι Σιατιστινοί προσήλθαν και κατατάχθησαν ως παραγματικοί μαχητές υπό τις διαταγές του Γεωργίου Κατεχάκη, τον διοικητή των Κρητικών Σωμάτων. Απόδειξη της ενεργού συμμετοχής τους αποτελεί το γεγονός ότι έχυσαν αίμα τίμιο στα ορεινά φαράγγια και στις δυσπρόσιτες κορυφές του πεδίου της μάχης της Σιάτιστας. Ο Ηρακλής Γκιουλέκας, ο θαραλλέος νέος, τραυματίσθηκε σοβαρά από σφαίρα  στον καρπό του δεξιού χεριού του και δυστυχώς αναγκάστηκε να προβεί σε ακρωτηριασμό ολόκληρου του βραχίονα. Ο Αθανάσιος Χατζηζήσης, τραυματίστηκε από θραύσματα σφαίρας και πέθανε έπειτα από άκαρπη νοσηλεία, ο Γεώργιος Τσίπου(Πατσιαδάς) σκοτώθηκε επί τόπου από σφαίρα, ο Λάζαρος Κατσανίκου, πληγώθηκε στο χέρι του ελαφρώς. Όλοι αυτοί οι άντρες αποτελούν τρανταχτά παραδείγματα του τι πρόσφεραν οι Σιατιστινοί κατά τη μάχη αυτή.»

ΟΔΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΠΙΤΣΙΝΗ

Ο Γεώργιος Καπιτσίνης καταγόταν από πλούσια οικογένεια της Μονεμβασιάς. Ήταν μια ιδιοφυία στα μαθηματικά και αποφοίτησε από τη σχολή Ευελπίδων το 1893. Πήρε μέρος στον άτυχο πόλεμο του 1897, όπου τραυματίστηκε στη μάχη του Βελεστίνου. Αργότερα, για ιδιωτικούς λόγους, παραιτήθηκε από το στρατό και έφυγε στην Αμερική. Εκεί έμενε στο Σικάγο και σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες. Αργότερα σπούδασε αεροπόρος στο Σαν Ντιέγκο της Καλλιφόρνια, με σκοπό να επιστρέψει στον ελληνικό στρατό με νέα εφόδια. Με το πρώτο σάλπισμα του πολέμου, έτρεξε από τις  ακτές του Ειρηνικού στην Ελλάδα, ανυπομονώντας να προσφέρει τον ίδιο του τον εαυτό στο βωμό της πατρίδας. Έγινε αξιωματικός και αρχηγός κρητικών εθελοντικών σωμάτων στο Βαλκανικό πόλεμο.

Το Καστράκι είναι ένα άγονο και πετρώδες οροπέδιο και βρίσκεται στα δυτικά της πόλης της Σιάτιστας. Εκεί συγκεντρώνονταν οι κάτοικοι των γύρω συνοικισμών και αμύνονταν εναντίων των επιδρομέων. Γι΄αυτό το λόγο περιβάλλονταν από πέτρινο περιτοίχισμα. Ο γενναίος αρχηγός Καπιτσίνης κατέλαβε με το σώμα των νέων Κρητών το Καστράκι. Δυστυχώς, μετά την κατάληψή του, δέχτηκε σφαίρα στο μέτωπο από τον εχθρό ενώ μάχονταν με θάρρος και ηρωισμό και έπεσε ένδοξα.

ΟΔΟΣ ΜΙΚΗ ΜΕΛΑ

Ο Μιχαήλ ( Μίκης) Μελάς γεννήθηκε στην Κηφησιά το 1894 και ήταν γιος του Παύλου Μελά και της Ναταλίας Δραγούμη. Αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων και έγινε αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού. Συμμετείχε στους Βαλκανικούς πολέμους, στον Α΄Παγκόσμιο Πόλεμο, στη Μικρασιατική Εκστρατεία και στον πόλεμο του 1940. Στη μάχη της Σιάτιστας πολέμησε ως διμοιρίτης λόχου  εθελοντών. Για το λόγο ότι οι περισσότεροι άνδρες του συγκεκριμένου λόχου ήταν δάσκαλοι, ο λόχος αυτός ονομάσθηκε  «Λόχος των Διδασκάλων».

ΟΔΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΑΤΕΧΑΚΗ

Ο Γεώργιος Κατεχάκης γεννήθηκε το 1881στην Πόμπια Ηρακλείου Κρήτης. Αποφοίτησε από τη Σχολή Ευελπίδων το 1902. Πήρε μέρος στον Μακεδονικό αγώνα με το ψευδώνυμο Καπετάν Ρούβας. Πήρε μέρος στους Βαλκανικούς αγώνες ως γενικός αρχηγός των εθελοντικών σωμάτων Μακεδονίας και στη μάχη της Σιάτιστας, 4/11/1912, ως λοχαγός, γενικός αρχηγός των εθελοντικών σωμάτων.
Πήρε ενεργό μέρος στην πολιτική ζωή της εποχής του. Εκλέχτηκε πληρεξούσιος και γερουσιαστής Ηρακλείου.Διετέλεσε Υπουργός Στρατιωτικών.Δώρισε το σύνολο της περιουσίας του για την ανέγερση Διδασκαλείου στην Πόμπιας, χωριού του νομού Ηρακλείου.

ΟΔΟΣ ΘΩΜΑ ΤΣΙΠΟΥ

Ο Θωμάς Π.Τσίπος γεννήθηκε το 1857. Κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού Αγώνα έκρυβε αντάρτες στο σπίτι του, μετέφερε όπλα και κατά τις επαγγελματικές μετακινήσεις του στα παζάρια μετέφερε έγγραφες παραγγελίες μεταξύ των Επιτροπών των Εθνικών Οργανώσεων.

Στις 25 Μαρτίου 1908 μαζί με το φίλο του Ευάγγελο Σιμιτζή μετέφεραν φορτία υποδημάτων για το παζάρι της Καστοριάς.

Στη στροφή του δρόμου προς το Καλονέρι, στη θέση της Αγίας Κυριακής, ομάδα Bαλαάδων από τη Βρογκίστα (Καλονέρι) τους κατακρεούργησε με τσεκούρια.

Η πόλη σύσσωμη τίμησε τους νεκρούς με επίσημη κηδεία.

Στην πόλη μας υπάρχει η προτομή του η κατασκευή της οποίας χρηματοδοτήθηκε από το γιό τού Θωμά Τσίπου Αναστάσιο Τσίπο, ευεργέτη της πόλης μας. Η προτομή βρίσκεται στον περίβολο του ΤΕΕ «Αναστάσιος Τσίπος», τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 21/6/1970.Τη φιλοτέχνησε  ο γλύπτης Πέτρος Μωραΐτης.

ΟΔΟΣ ΠΑΥΛΟΥ ΠΕΡΔΙΚΚΑ

Ο Παύλος Νεράντζης ή Καπετάν Περδίκκας πολέμησε ως Μακεδονομάχος. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Σιάτιστα. Αφού τελείωσε το σχολείο, έφυγε στη Θεσσαλονίκη και εργάστηκε ως υπάληλος του Γεώργιου Μπόμπουρα. Την εποχή, όμως, εκείνη , στη Θεσσαλονίκη υπήρχε προπαγάνδα Ευαγγελιστών. Ο Παύλος δεν ανέχτηκε το γεγονός αυτό, αφού ήταν φανατικός ορθόδοξος χριστιανός και για το λόγο αυτό οργάνωσε μία ομάδα με την οποία πετροβόλησαν και έσπασαν τα παράθυρα ενός κτιρίου στο οποίο δίδασκαν Ευαγγελιστές. Οι προπαγανδιστές διαμαρτυρήθηκαν με τη σειρά τους στις τουρκικές αρχές και έτσι ο Παύλος καταζητούνταν από τους Τούρκους. Για να μη συλληφθεί αναγκάστηκε να φύγει κρυφά στα Τρίκαλα. Από τότε έγινε έντονος ο ενθουσιασμός του για τα πάτρια και η εθελοθυσία του για τη θρησκεία και την πατρίδα. Ήταν πρόθυμος να θυσιάσει τα πάντα γι΄αυτά τα δύο ιδανικά. Το 1897 ακολούθησε ως εθελοντής στην Ήπειρο τον αξιωματικό Μωραϊτόπουλο. Στο Μακεδονικό Αγώνα δεν ήταν δυνατόν να μείνει αδρανής. Από νωρίς βρέθηκε στα βουνά της Μακεδονίας, ως οπλαρχηγός επικεφαλής 10 παιδιών από τη Σιάτιστα και πρόσφερε αξιόλογες υπηρεσίες στις περιφέρειες Μορίχοβου και Καρατσιόβας. Ύστερα από λίγα χρόνια από την εγκατάστασή του στη Σιάτιστα και σύμφωνα με την απόφαση του Νεοτουρκικού Κομιτάτου, να εξοντωθούν όλοι όσοι πολέμησαν ως οπλαρχηγοί κατά τη διάρκεια του Μακεδονικού αγώνα, δολοφονήθηκε από απόσπασμα τουρκικού στρατού. Του΄χαν στήσει ενέδρα έξω από το σπίτι του. Ο Περδίκκας προαισθάνονταν τη δολοφονία του, αλλά το θεωρούσε θρασυδειλία να προφυλαχθεί.

Σήμερα στην πόλη μας υπάρχει η προτομή του στον περίβολο του Αγίου Δημητρίου προς τη μεριά της «Φούρκας». Τη φιλοτέχνησε ο γλύπτης Πέτρος Μωραϊτης. Η χρηματοδότηση έγινε από το δήμο και τον Προοδευτικό Σύλλογο Σιάτιστας. Τα αποκαλυπτήρια έγιναν στις 4 Νοεμβρίου το 1969.

ΟΔΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΣΤΡΑΚΑΛΗ

Γεννήθηκε στη Σιάτιστα το 1872.Σπούδασε στην Αθήνα και έγινε φαρμακοποιός και δημογέροντας της Σιάτιστας. Στη μάχη της 4ης Νοεμβρίου 1912, προσέφερε εθελοντικά υπηρεσίες τραυματιοφορέα και παρείχε, δωρεάν φαρμακευτικό υλικό στον ελληνικό στρατό που ήταν στη Σιάτιστα.

ΟΔΟΣ ΘΑΛΕΙΑΣ ΦΛΩΡΑ-ΚΑΡΑΒΙΑ

Η Θάλεια Φλωρά-Καραβία γεννήθηκε στη Σιάτιστα το 1871. Η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στην Κων/πολη το 1874. Αποφοίτησε από το Ζάππειο Παρθεναγωγείο της Κων/πολης το 1888. Με υποτροφία του Κων. Ζάππα και οικονομική συνδρομή του  αδελφού της  το 1895 πήγε στο Μόναχο και σπούδασε ζωγραφική. Το 1898 γύρισε στην Κων/πολη και ασχολήθηκε επαγγελματικά με τη ζωγραφική.

Το 1899 παρουσίασε την πρώτη ατομική της έκθεση στον Ελληνικό Φιλολογικό Σύλλογο της Κων/πολης. Ακολούθησαν και άλλες ατομικές  εκθέσεις και συμμετοχές  σε πολλές ομαδικές και διεθνείς εκθέσεις. Η τελευταία ατομική της έκθεση έγινε στην Αθήνα το 1959.

Το 1907 εγκαταστάθηκε στην Αίγυπτο, παντρεύτηκε το δημοσιογράφο Νικόλαο Καραβία και ίδρυσε δική της καλλιτεχνική σχολή.

Ταξίδεψε σε πολλά μέρη του κόσμου και οι εντυπώσεις της δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά της εποχής της. Στους Βαλκανικούς πολέμους με ειδική άδεια πήγε στο μέτωπο.

Η ταινία έκλεισε με την αποτίμηση της μάχης και αναφορά των ονομάτων των φονευθέντων μαχητών

«Λαβών υπ’ όψιν μου αφ’ ενός μεν την μέχρι τούδε δράσιν και αυτοθυσίαν, ην κατά τας δυσχερείς ταύτας της πατρίδος περιστάσεις τα υπό τον Λοχαγόν Κατεχάκην εθελοντικά σώματα επεδείξαντο, αφ’ ετέρου δε την υπό πάντων των Κρητών επιδειχθείσαν γενναιότητα κατά την μάχην Σιατίστης, επαινώ ανεξαιρέτως πάντας τους υπό τας διαταγάς μου τεθέντας Κρήτας συγχαίρων αυτούς δια τα γενναία και φιλοπάτριδα αισθήματα, άτινα οδηγούσιν εις τον κοινόν τούτον υπέρ της Πατρίδος αγώνα, πεποιθώς ότι και εις το μέλλον την αυτήν θέλουσιν επιδείξει γενναιότητα και πειθαρχίαν όντες βέβαιοι ότι ουδεμίαν ποιούμαι διάκρισιν μεταξύ αυτών και των λοιπών υπό τας διαταγάς μου ανδρών.

Έχων, επίσης, υπ’ όψιν μου την επιδειχθείσαν υφ’ ολοκλήρου του υπολοίπου στρατεύματος γενναιότητα και αυτοθυσίαν κατά την μάχην της Σιατίστης, συγχαίρω τους αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και στρατιώτας δια τούτο, με την πεποίθησιν ότι και εις το μέλλον μετά της αυτής αυτοθυσίας και γενναιότητος θέλουσιν ατενίσει πάντα κίνδυνον, όστις ήθελε παρουσιασθή κατά την εκτέλεσιν της ανατεθείσης ημίν υπό της πατρίδος εντολής, ης η δόξα και το μεγαλείον αποτελεί τον τελικόν μας σκοπόν.

Αντισυνταγματάρχης

Α.Ηπίτης».

(εφημερίδα ΣΚΡΙΠ 22/11/1912)

«Οι εφημερίδες  δημοσιεύουν τα ονόματα των νεκρών, νέων ανθρώπων του τακτικού ελληνικού στρατού και των εθελοντικών σωμάτων από όλα τα μέρη του κόσμου όπου  υπήρχαν έλληνες, ονόματα γνωστά, όπως του Καπιτσίνη, του Σακκαλή, έφεδρου ανθ/χαγού από την  Κων/πολη,   και του Χατζηγιαννάκογλου,    αλλά και άγνωστα, όπως του Ηλιόπουλου, στρατιώτη  από το  Κάιρο.»

Βιβλιογραφία:

(01) Αποστόλου Ιωάννης, Ιστορία της Σιατίστης, Εκδοτικός οίκος Δημητράκου Α.Ε., Αθήναι 1929, σελ. 100,101.

(02) Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Επίτομη Ιστορία των Βαλκανικών πολέμων 1912-1913, Έκδοση Διευθύνσεως Ιστορίας Στρατού, Αθήνα 1987, τόμος Α΄, σελ. 27.

(03) Ζυγούρης Φίλιππος, Ιστορικά σημειώματα περί Σιατίστης και λαογραφικά αυτής, επιμέλεια Θεοδώρα Ζωγράφου – Βώρου,  ιδ. έκδοση, Σιάτιστα 2010.

(04) Κελαϊδής Πάρις, Κρητικοί εθελοντές στους απελευθερωτικούς πολέμους 1912-13. Εκδόσεις "Καράβι και τόξο", Αθήνα 1995, σελ. 28.

(05) Ρούλα Παπαδημητρίου, Η ζωγράφος Θάλεια Φλωρά-Καραβία στο Σιατιστέων Μνήμη, Λεύκωμα του Συλλόγου Σιατιστέων Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1972. Τυπογραφείον Αφων Αλτιντζή Ο.Ε.

(06) Στρακαλής Μιλτιάδης, 50 έτη Ελευθερίας, έκδοση του Δήμου Σιάτιστας, Τύποις Τσιρώνη, Αθήναι 1962, σελ. 32.

(07)Τόζης Γιάννης Αργυρίου, Αόρατες αναλαμπές, εκ του τυπογραφείου Χ. Σταματάκη και Σίας, Εν Νέα Υόρκη 1918.

(08) Αρχείο κ. Γεωργίου Μ. Μπόντα.

(09) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος- Λαρούς- Μπριτάννικα.

(10) Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, Εκδοτική Αθηνών.

(11) Επίτομο λεξικό της Ελληνικής Ιστορίας, Πρόσωπα - Γεγονότα - Ημερομηνίες - Χάρτες – Συνθήκες. Έκδοση: ΤΟ ΒΗΜΑ, 2004. Επιμέλεια: Βαγγέλης Δρακόπουλος - Γεωργία Ευθυμίου.

http://www.siatistanews.gr

Οι φωτογραφίες των αποσπασμάτων των εφημερίδων προέρχονται από το διαδικτυακό τόπο: Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Εφημερίδων και Περιοδικού τύπου  http://www.nlg.gr/digitalnewspapers/ns/main.html